Ifodalashdan

O'zbek modern shoirlari ijodida fikrni ifodalashdan ko'ra ruh manzaralari tasviri ustuvorlik qiladi . Mazkur she'riyatga kutilmagan avangard izlanishlar yot emas lekin ularda milliy o'ziga xoslik sezilib turadi. Xususan bu holat Faxriyor she'riyatining asosini tashkil etadi. Shoirning she'rlarini takror va takror o'qib ham ko'nikilgan yaxlit fikr va xulosani ilg'ab olish qiyin . Shoirning shunday she'rlari sirasiga kiradigan "Tinish belgilari" she'ri ham juda tahlil talab she'rdir. Bu she'rni shoir tinish belgilarining yozilish shakliga qarab qiyosiy tarzda ramzlar asosida ifodalash orqali yaratgan. She'r tahliliga nazar tashlar ekanmiz she'rda boshdan oxir metafora usulida o'xshatish asosida tinish belgilari ta'riflanadi. Ular orqali ijtimoiy hayotdagi holatlar o'quvchi ko'z o'ngida gavdalantiriladi.
Nuqta tinish belgimas siz o'ylagancha , shoir aytganiday o'lim ham emas u arqondir bir uchidan ko'rknayotgan tarang tortilgan arqon.
Nuqta bu har doim biron narsaning nihoyasidek asosan umrning nihoyasidek tuyiladi. Aslida esa unday emas . Hayotda inson o'zidagi yomon odatlarga , axloqsiz illatlarga ham nuqta qo'yishi mumkinku, arqondan dor qilinganda uning bir tomoni tugub bog'lanadi nuqta belgisi ham shu tugunning boshiga qiyoslanadi.
Undov esa dor ustida langarsiz tomosha ko'rsatayotgan dorboz o'ziga shu qadar ishonadiki muvozanat saqlamoq uchun qo'llarin yozmoqni ep ko'rmas hatto.
Undov belgisi tik qilib yozilishi barchamizga ma'lum. Yuqoridagi misrada nuqta tarang tortilgan arqon ya'ni dorga qiyoslangan edi. Undov esa o'sha dor ustida tomosha ko'rsatayotgan o'ziga ishongan dorbozga qiyoslanyapti. Negaki, ishini ustasi bo'lgan dorbozgina dor ustida langarsiz harakatlana oladi.
So'roq belgisi dordan pastga qarayotgan dorboz.


Bu misra ham yuqoridagilariga hamohang bo'lib , so'roq belgisi boshi egilgan holda yozilishidan kelib chiqib dorbozning tomosha ko'rsatayotib pastga qaragan holatiga qiyoslangan bu holat dorboz holatidan ikkilanish jur'atsizlik sezilishi mumkin.
Ko'p nuqta har kuni kiyimini almashtirib kiyadigan olifta shoirning xotini kirlarini quritmoq uchun yoygan uchta dor.
Shoir xalqi tabiatan o'zgacha olam bo'lishligi barchamizga ma'lum shu boisdan ham ular o'ziga bino qo'ygan oliftaroq kishilar bo'lib, ularning kiyim almashtirishlarining ham kir kiyimlarining ham adog'i yo'q .Shu boisdan uning kirlari xuddi ko'q nuqtaga o'xshash uchta dorga joy bo'ladi . Bu holat doimiy takrorlanib uzoq davom etadi. Xuddi ko'p nuqta kabi.
Tire- bu taxta bu taxtadan ko'ngil qushiga uya yasab berish mumkin.


Taxtaga qiyoslangan tire orqali yozuvchi yozuvchi ko'ngil qushiga u taxtadan uya yasab bersa

bo'ladi deyishida esa inson ko'ngli juda nozik joy bo'lib uni asrash kerak. Hatto uya qurib berib bo'lsa ham.
Ikki nuqta qoralama daftar chizig'i , she' r yozsa bo'ladi bahor haqda masalan bu chiziqlarga.


Qoralama daftar chizig'iga qiyoslangan ikki nuqta bu chiziqlarga she'r ham aynan bahor haqida ekanligi e'tiborimizni tortadi. Negaki, bahor inson hayotining yasharish yangilanish faslidir.Shu boisdan ham she'r ham aynan bahor haqida.
Vergul tuxumini yorib chiqayotgan jo'ja.

Odatda vergul gap ichida qo'yiladi va gap davom etadi . Tuxumdan ochib chiqqan polapon ham hayot yo'lini davom ettiradi. Verguldan so'ng ham gap ham davom etadi. Bundan polapon uchun hayot hali oldinda uning hayot yo'li ravon ekanligini ham tuyushimiz mumkin.

Qo'shtirnoq buyuklar qamalgan turma . Dedi soqchilari ularga erk bermas go'yo hali siyosiy mahbusning qamoq muddati tugamaganday.
Bu holatdan biz buyuklar ya'ni nomlari tarixga muhrlangan siymolar ko'z o'ngimizda namoyon bo'ladi. Ular davr ijtimoiy muhitning qatag'on qurbonlari bo'lgan buyuk ijodkorlar edilar. Shoir birgina qo'shtirnoqning yozilish holatini keltirish orqali o'z davrining jabrdiydalari bo'lgan buyuklarning holatlaridan xabar berganday bo'ladi go'yo.
Qavs yangi chiqqan oy . Yonboshiga qayrilib yulduzlarga qarayotgan oy.

Yangi chiqqan oy nihoyatda nozik va chiroyli ko'rinishga ega bo'ladi. Oyning yangiligidan biz yangi davr yangi imkoniyatlar kelganligini ham tuyushimiz mumkin. Negaki Olmon faylasufi Kant ta'kidlaganidek "... she'riyatdagi tashbehlar shakl yoki narsalarni aniqlashtirishga emas balki tasavvur tug'dirishga va uni harakatga keltirishga xizmat qilishi lozim".

She'rning so'nggi misrasiga nazar tashlar ekanmiz yuqoridagi fikrlarining to'g'ri ekanligiga ishonch hosil qilamiz.
Va nihoyat nuqtali vergul . Uning qiyosi yo'qdir , yo'qsil kabi faqat vazifasi bor.

Bunda nuqtali vergulning tinish belgilari ichida katta ahamiyat kasb etmasligini biz uning yo'qsilga mengzalganidan ham ko'rishimiz mumkin . Yo'qsil , bechora insonlarning mashaqqatli mehnati yumushlari ko'p-u lekin hayotda ularning o'rinlari unchalik katta emas.

Bu she'ri orqali ijodkor o'quvchini ruhiy olamini boyitishga oddiy tinish belgilari orqali ularga qanchalik katta ma'naviy ozuqa berish mumkin ekanligini namoyon etgan. She'rdagi badiiy xususiyatlar bilan birgalikda omuxta holda lisoniy xususiyatlar ham kishi e'tiborini tortadi. Bu jihatlardan ham o'rinli foydalanish she'r mazmundorligini oshirishga xizmat qilgan.
She'rda boshdan oyoq metafora hodisasini kuzatishimiz mumkin. Bundan tashqari omonim so'zlardan ham o'rinli va unumli foydalanilgan.
Undov esa dor ustida langarsiz tomosha ko'rsatayotgan dorboz. Olifta shoirning xotini kirlarini quritmoq uchun yoygan uchta dor.
Dor- forscha tik o'rnatilgan ikkita yog'och va unga bog'lab tarang tortilgan arqon va chig'iriqlardan iborat , dorbozlik o'yinlari, mashqlari bajariladigan qurilma.
Dor- ustiga kiyim-kechak , mol tashlab qo'yish uchun ikki ustun ( qoziq) orasiga ko'ndalang o'rnatilgan xodacha yoki tortilgan arqon (ip).
U o'ziga shu qadar ishonadiki muvozanat saqlamoq uchun qo'llarin yozmoqni ep ko'rmas hatto. She'r yozsa bo'ladi bahor haqda masalan bu chiziqlarga
Yozmoq- qog'oz yoki boshqa narsaga biror belgi (harf, raqam) tushirmoq yozuv orqali ifodalamoq, bitmoq.
Yozmoq- ochmoq, yoymoq ,rostlamoq; kermoq.


Ko'chma ma'noli so'zlar ham she'r yuqimliligini yana ham oshirgan. Tire- bu taxta bu taxtadan ko'ngil qushiga uya yasab berish mumkin. Sinonim so'zlardan mahorat bilan foydalangan.
U arqondir bir uchidan ko'rknayotgan tarang tortilgan arqon. Undov esa dor ustida langarsiz tomosha ko'rsatayotgan dorboz. She'rda tushum kelishigining eski varianti ham qo'llanilgan.
Qo'llarin yozmoqni ep ko'rmas aslo.

Bulardan tashqari she'rda fonetik hodisalar ham ko'zga tashlanadi. Yana badiiy adabiyotda ko'p uchraydigan inversiya hodisalarini ham ko'rishimiz mumkin.

She'rda ham badiiy ham lisoniy xususiyatlar jamlangan bo'lib, zamon talablariga mos badiiy asar yaratilgan . O'quvchi she'rni o'qir ekan hayotda qanday bo'lish kerak ekanligi haqida o'ylay boshlaydi. Nuqta kabi to'g'ri dor bo'lish kerakmi? Undov singari o'ziga ishongan dorboz yo bo'lmasa sal ikkilanib pastga qaragan dorboz yoki olifta shoirmi yoki yo'qsil kabi vazifaga ega bo'lishnimi?
Shunday o'ylar og'ushida o'quvchi ruhiy olamida turli jarayonlar kechadi. She'r garchi intonatsiya bilan o'qilmasa ham unda hayotda qanday yashash kerak ekanligi haqida o'ylar paydo bo'ladi.
Mana shu Faxriyorning mo'jazgina she'ridan o'quvchi ana shunday olam-olam ma'no oladi desak xato bo'lmaydi.