Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

Xavfsizlik ko`rsatkichlari
– xaridor va xizmat ko`rsatuvchi xodimlarning 
xavfsizligi uchun mahsulot xususiyatlarini tavsiflaydi, ya`ni mahsulotni montaj 
qilish, xizmat ko`rsatish, ta`mirlash, saqlash, tashish, iste`mol qilishda xavfsizlikni 
ta`minlaydilar. 
Yuqorida qayd qilib etilgan ko`rsatkichlarning yig`indisi mahsulot sifatini 
tashkil etadi. Buyum mustahkam (pishiq), estetik jihatdan ko`zni qamashtiradigan, 
o`z vazifasini yaxshi bajaradigan bo`lishi lozim. Lekin, shu barcha ko`rsatkich-
lardan tashqari, buyumning bahosi ham muhim. Chunki, iqtisodiy muqobil sifat 
masalasi baho bilan chambarchas bog`liqdir. Xaridor buyum sotib olganda buyum 
bahosi u ega bo`lgan xossalar to`plamini qoplashini bilish uchun ularni doimo 
taqqoslaydi. 
Iqtisodiy muqobil
sifat deganda, sifat va xarajat nisbati yoki sifat 
birligining bahosi tushuniladi va u quyidagi formula bilan hisoblanadi:

X
B
K
s
opt
=
bu yerda:
K
opt
– iqtisodiy muqobil sifat;
B
s
– buyum sifati; 
X

– buyumni sotib olish va ekspluatatsiya qilish xarajatlari, so`m. 
Formulaning maxrajini aniqlash murakkab emas, chunki u buyumning sotish 
bahosini, ekspluatatsiya, ta`mirlash va utilizatsiya qilish xarajatlarini o`z ichiga 
oladi. Formula sur`atini aniqlash esa qiyinroq kechadi, chunki buyumning sifati 
juda ko`p va turli-tuman ko`rsatkichlardan iborat. Bu bilan alohida fan – 
kvalametriya ilmi shug`ullanadi. U sifatni son jihatdan, ya`ni bir so`mlik xarajatga 

---

110 
buyum sifati birligining o`sishini baholashning yetarli darajada ma`qul usulini 
ishlab chiqqan.
Demak, hozirgi zamon ishlab chiqarishi sharoitida mahsulotning sifati – 
korxona (firma) samaradorligining, rentabelligining muhim tashkil etuvchisidir, 
shu sababli unga doimo e`tibor bermoq zarur. Sifat bilan barcha – korxona 
direktoridan tortib, aniq ish bajaruvchigacha shug`ullanishi kerak.
Sifatni ta`minlash, loyihalash, saqlash bo`yicha barcha jarayonlar sifatni 
boshqarish tizimiga birlashtirilgan.