Uslubiy majmua

Til va kommunikatsiya tushunish vositasi
amaliy mashg‘ulotining texnologik kartasi. 
Ish bosqishlari va 
vaqti. 
Ta‘lim byeruvshi 
Ta‘lim 
oluvshilar 
Tayyorlov bosqishi 
(5
daqiqa) 
1.Auditoriya tozaligini nazorat qiladi 
2.Talabalarni mashg‘ulotga tayyorgarligini tekshiradi 
3.Davomatni nazorat qiladi 
1. O‘quv mashg‘ulotiga 
kirish bosqishi
(10 daqiqa) 
1.Mavzu bo‘yisha o‘quv mazmunini tayyorlash. 
2. Fanni o‘rganishda foydalaniladigan adabiyotlar 
ro‘yhatini ishlab shiqish 
2 – asosiy bosqish 
(55 daqiqa) 
1. Talabalarni kishik guruhlarga bo‘lib, mavzu bo‘yisha 
savollarni beradi.
2. Ko‘rgazmali plakatlardan foydalanadi 
3. Slaydalar, mul‘timyedialardan foydalanadi 
4. 
Mavzular 
asosida 
byerilgan 
ma‘lumotlarni 
umumlashtiradi 
va 
hulosalaydi, 
faol 
ishtirokshi 
talabalarni rag‘batlantiradi va umumiy baholaydi 
Kishik 
guruhlarga 
bo‘linadilar 
Tomosha 
qiladilar 
savollarga 
javob 
beradilar 
8
yakuniy bosqish 
(10 daqiqa) 
1. Yakunlovchi hulosa qiladi 
2. Mustaqil ish beradi 
3. Uyga vazifa beradi 
Tinglaydi
Yozib oladi 
Yozib oladi 
 
Til tafakkur bilan uzviy bog‘langan, fikrimizning bevosita mavjud bo`lishini 
ta`minlaydigan va kishilar o`rtasida aloqa o`rnatishga xizmat qiladigan axborot belgilari 
tizimidan iborat. Tilni o`rganish mantiq fanining muhim vazifalaridan birini tashkil etadi. 
Ma`lumki, tafakkur olamni mavhumlashtirib va umumlashtirib aks ettiradigan ideal hodisadir. 
Mavhum narsalarni, umumiylikni faqat til yordamidagina qayd qilish mumkin. 
Til va tafakkurning birligi nutqda o`z ifodasini topadi. Nutq og‘zaki va yozma holda 
mavjud bo`lib, unda fikrimiz moddiy shaklga, ya`ni hissiy idrok etiladigan shaklga kiradi va shu 
tariqa u endi bir shaxsga emas, balki jamiyatga tegishli bo`lib qoladi. 
Til kishilarning ijtimoiy mehnat faoliyati negizida vujudga kelgan va rivojlana borgan. 
Ana shuning uchun ham u chuqur ijtimoiy mazmunga ega hamda madaniyatimiz va 
tariximizning muhim bir qismini tashkil etadi. 

---

189 
Til yordamida bilimlar hosil qilinadi, to`planadi va bir avloddan boshqa avlodga etkazib 
beriladi. SHu tariqa u ta`lim va tarbiya ishlarini amalga oshirishga, madaniyatimizni taraqqiy 
ettirishga yordam beradi. 
Belgi bilish jarayonida boshqa bir predmetning vakili vazifasini bajaruvchi hamda u 
haqida ma`lum bir xabarlar berish, uni saqlash, qayta ishlash va uzatishga imkoniyat yaratuvchi 
moddiy predmetdir. Har qanday belgi ham til belgisi bo`la olmaydi. Tilga aloqasi bo`lmagan 
belgilar qatoriga nusxa-belgilar (masalan, fotografiya kartochkasi, barmoq izi va shu kabilar), 
indeks-belgilar yoki ko`rsatuvchi belgilar (masalan, badan haroratining ko`tarilishi – kasallik 
belgisi, tutun – olovning belgisi va shu kabilar) kiradi. 
Til belgisi simvol–ramzlar shaklida mavjud bo`lib, o`zi ifoda qiladigan predmetlar bilan 
tuzilishiga ko`ra hech qanday o`xshashlikka ega emas. Mantiq o`z e`tiborini ana shunday til 
belgilarini o`rganishga qaratadi. 
Til belgilari o`z ma`nosiga va mazmuniga ega. Til belgisining mazmunini u ifoda 
qilayotgan, ko`rsatayotgan ob`ekt tashkil etadi. Masalan, «auditoriya» so`zi real mavjud ob`ektni 
– auditoriyani aks ettiruvchi fikr mazmunini ifoda etadi. 
Til belgisining ma`nosini esa u ifoda qilayotgan ob`ektning xarakteristikasi (tavsifi) 
tashkil etadi. Masalan, «Auditoriya» so`zining ma`nosini «Mashg‘ulot o`tkazish uchun 
mo`ljallangan xona», «Maxsus jihozlangan xona» va shu kabi ekanligi haqidagi axborotlar 
tashkil etadi. 
Belgilarning bilishdagi vazifasini o`rganishga Arastu, Leybnits kabi mutafakkirlar katta 
e`tibor berganlar. Belgilar haqidagi ta`limotni taraqqiy ettirish XIX asrda aktual masalaga 
aylangan. Mana shu davrda amerikalik faylasuf CHarl‘z Pirs (1839–1914 y.y.) belgilar haqidagi 
fan – semiotikaga asos solgan. Bu fan til belgisini uch xil yo`nalish bo`yicha tahlil qiladi. 
Birinchisini semantika tashkil qilib, u belgi bilan u ifoda qilayotgan ob`ekt o`rtasidagi 
munosabatni o`rganadi. Ikkinchisi pragmatika bo`lib, u kishilarning belgilarga munosabatini 
hamda belgilar yordamida kishilar o`rtasida vujudga keladigan munosabatlarni o`rganadi. 
Uchinchisi, sintaksis deyilib, u belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalarini) 
o`rganadi. Mantiq fanini ko`proq til belgilarining semantikasi qiziqtiradi.