Uslubiy majmua. Toshkent: tdtu, 202, 202 bet

Loyihaviy yechimlar va protseduralarni unifikatsiyalash. Ob’yektlarni
unifikatsiyalashdan maqsad – odatda ishlab chiqarishning texnikaviy-iqtisodiy
ko‘rsatkichlarini va buyum ekspluatatsiyasini yaxshilashdir. Namunaviy va
unifikatsiyalangan loyihaviy yechimlardan foydalanish loyihalashni
soddalashtirishga va tezlashtirishga ham olib keladi: masalan, namunaviy
elementlar bir marta ishlanadi, lekin turli loyihalarda qayta-qayta ishlatiladi.
Loyihalanayotgan ob’yektlar bayonlarining turlari va ular
parametrlarining klassifikatsiyasi. Loyihalanayotgan ob’yektning natijaviy
bayoni konstruktorlik hujjatlarining yagona tizimi (KHYaT) bo‘yicha
shakllantirilgan sxemaviy, konstruktorlik va texnologik hujjatlarining to‘liq
komplektidan iborat bo‘lib, ushbu ob’yektni tayyorlash va ekspluatatsiya qilish
jarayonida foydalanish uchun mo‘ljallanadi. Ba’zi oraliq loyihaviy yechimlar ham
KHYaTga muvofiq shakllantiriladi. Lekin loyihalashning o‘zida foydalanishga
mo‘ljallangan oraliq yechimlar uchun ularni ushbu loyihalash tizimida qabul
qilingan maxsus shaklda ifoda etish xarakterlidir. Xususan, bayonlar turli til
shaklini qabul qilishi va ALTning turli xotirani saqlovchi qurilmalarida joylashishi
mumkin. Bu bayonlarda loyihalash ob’yektlarining matematik modellarining
salohiyati katta, chunki avtomatlashtirilgan loyihalashda loyihaviy protseduralarni
bajarish matematik modellar bilan ish ko‘rishga asoslangan.
Texnikaviy ob’yektning matematik modeli (MM) – texnikaviy ob’yektning
ba’zi xossalarini aks ettiruvchi matematik ob’yektlar (sonlar, o‘zgaruvchilar,
matritsalar, tenglamalar, va h.k.) tizimi va ular orasidagi munosabatlardir.

---

29
Loyihalashda ob’yektning muhandis nuqtai nazaridan ahamiyatli hisoblangan
xossalarini aks ettiruvchi matematik modellardan foydalanishadi.
Ob’yektning ma’lum ierarxik darajadagi, jumladan MMdagi, bayonlarida aks
ettiriladigan xossalari orasida tizimlar, tizimlar elementlari va ob’yekt funktsiyasini
bajarishi lozim bo‘lgan tashqi muhitlarni farqlashadi. Ushbu xossalarning miqdoriy
ifodasi parametrlar deb nomlanuvchi kattaliklar yordamida amalga oshiriladi.
Tizim, tizim elementlari va tashqi muhit xossalarini tavsiflovchi kattaliklar mos
ravishda kirivchi, chiquvchi, ichki va tashqi parametrlar deb ataladi.