Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo`nalishi 1-bosqich talabasi raxmataliyev oybekning “hujayra nazariyasining yaratilish tarixi” mavzusida yozgan

Hujayra o’simlikning eng mayda tirik qismi bo’lib hisoblanadi. Hujayra nafas oladi, oziqlanadi, o’sadi va bo’linib ko’payadi. O’simliklar hujayrasining shakli va o’lchami nihoyatda xilma-xildir. Bir hujayrali organizmlarning xujayrasi, asosan ovalsimon, shar yoki egik tayoqcha shaklida bo’ladi. Ko’p hujayrali organizmlar hujayrasining shakli va o’lchami ularning holati va bajaradigan funksiyasiga bog`liq. Shuning uchun ular ustinsimon, ko’p qirrali, yumaloq, urchuqsimon va cho’ziq bo’lishi mumkin.

Yuksak o’simliklar hujayralari ikki xil morfologik toifaga: parenximali va prozenximali hujayralarga farqlanadi. Parenximali hujayralar sharsimon, to’g`ri burchakli yoki ustinsimon, umuman bo’yi eniga tengroq bo’ladi. Prozenximali hujayralarni esa, bo’yi enidan bir necha marta ortiq bo’ladi. Masalan: kanop tolasi, paxta tolasi xujayrasi.

• Yuksak o’simliklar hujayralari ikki xil morfologik toifaga: parenximali va prozenximali hujayralarga farqlanadi. Parenximali hujayralar sharsimon, to’g`ri burchakli yoki ustinsimon, umuman bo’yi eniga tengroq bo’ladi. Prozenximali hujayralarni esa, bo’yi enidan bir necha marta ortiq bo’ladi. Masalan: kanop tolasi, paxta tolasi xujayrasi.
• Hujayraning ichki bo’shlig`ini to’ldirib to’rgan shilimshiq modda sitoplazma protoplazama, plazma deb ataladigan yarim suyuq kolloid massadan, ancha quyuq jisim - yadro va alohida qo’shilmalar- plastida, mitoxondriya va ribosomalardan tuzilgan. Shu kabi hujayraning tirik qismlari, umumiy nom bilan protoplast deb ataladi. Hujayraning po’sti va xujayra shirasi, uning o’lik qismi bo’lib hisoblanadi.

III.XULOSA

• Biz ushbu mustaqil ish orqali juda kata tushunchalarga ega bo`ldik ya`nikim hujayra nazariyasi, uning yaratilish tarixi, unga xissa qo`shgan olimlar haqida.
• Ushbu mavzudan shunday xulosa kelib chiqadiki, demak, barcha tirik organizmlar hujayradan tuzilganligi(viruslar bundan mustasno) , u hujayra barcha organizmlarning ajralmas qismi ekanligi, hujayra ko`payishi, rivojlanishi, o`sishi, bo`linishi, moddalarni tanlab o`tkazishi mumkinligi haqida.
• ko`p hujayralilarda har xil ixtisoslashgan hujayralar birlashib to`qimalarni, to`qimalar birlashib organlarni, organlar birlashib, yaxlit orgaanizmlarni tashkil qiladi.
• Hujayralar tuzilishi kimyoviy tarkibi va bajaradigan funksiyalarini o`rganish faqat boilogik qonuniyatlarni to`g`ri tushunish uchungina emas, balki, tibbiyotda, veterenariyada, qishloq xo`jaligida ham katga ahamiyatga ega.
• Ushbu mavzu bo`yicha xulosam shuki, hujayra boilogiyasida hali ham aniqlanmagan biz bilmagan ma`lumotlar bisyor. Shuni aytish joizki, mana shu bilmagan ma`lumotlar ustida yana takror va takror bosh qotirishimiz, o`z ustimizda ishlashimiz kerak. Zero kelajak biz yoshlarni qo`limIzdadir

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• 1. Boyqobilov T. B Ikromov T.X - Sitologiya. Toshkent “O`qituvchi” 1980
• 2. Xoliqov P.X Sharofiddinxo`jayev N.Sh Olimxo`jayev P.R va b. Biologiya. Toshkent “Ibn Sino” 2017
• 3. Mavlonov.O . Biologiya- Toshkent “Nihol” nashriyoti- 2017
• 4. Abdulov I.A Qodirov N.Z - Sitologiya .Toshkent-2014

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!