Al-Xorazmiy nomidagi Urdu iqtisodiyot fakulteti 303-iqtisod guruhi tolibi Ataniyazov G’iyosning makroiqtisodiy tahlil fanidan yozgan

Koreya Respublikasi aholisi

Janubiy Koreyada din
Xristianlik			29.3%
Buddizm			22.8%
Von Buddizmi			0.3%
Konfutsiylik			0.2%
Cheondoizm			0.1%
Dinsiz			46.5%

Aholi soni - 49 044 790 nafar. Janubiy Koreya aholisining katta qismini koreyslar tashqil etadi. Bundan tashqari mamlakatda kamida 300 ming nafar xitoyliklar istiqomat qilishadi. Janubiy Koreyaliklar oʻrtacha 79,05 yil umr koʻrishadi.

Deyarli hamma koreys tilida soʻzlashadi, maktablarda ikkinchi til oʻlaroq ingliz, yapon, xitoy, olmon va boshqa tillar oʻrgatiladi.

2005-yil maʼlumotlariga koʻra Janubiy Koreya aholisining 46,5%i dinsizdir. Qolgan aholi oʻzini yo xristian, yoki buddist, deb koʻrsatgan; boshqa dinlar nihoyatda kam tarqalgan.

Madaniyati

Janubiy Koreya ommaviy madaniyati Osiyo qitʼasi va umuman dunyoda yoyilmoqda. XXI asrda paydo boʻlgan bu fenomenkoreys toʻlqini deb nomlandi. Bu fenomen oʻz ichiga K-pop (koreys pop) musiqasi, koreys teleseriallari va filmlarini oladi.

Zamonaviy texnologiyalarning koreyslar hayotiga chuqur kirib borgani ularning madaniyatiga kuchli taʼsir qildi. Koreys yoshlari orasida video oʻyinlar shunchalik ommalashganki, matchlar hatto telekanallarda ham namoyish etiladi (misol sifatida Arirangkanalida tez-tez koʻrsatiluvchi Starcraft translatsiyalarini keltirish mumkin).

2013 yil yakunlariga ko’ra Janubiy Koreyada YaIM 1197506 mln. AQSh dollarini tashqil etdi. O’tgan yilga nisbatan 1.1% o’sishni tashqil etadi.

YaMM 2013-yil 3-chorakning 2-choragiga nisbatan pasayish yuzaga kelgan bo’lib, bunda 274333.7 mlrd Koreya vonasidan 272550.5 mlrd. Koreya vonasini tashqil qilgan.

YaIM 2013-yilning 4-choragida oldingi chorakka nisbatan 0.9% o’sishni tashqil qilgan.Koreya Respublikasida YaIM o’sish reytingi to’g’risidagi axborotni Koreya Bankidan xabar berilgan. 1970-yildan 2013- yilgacha bo’lgan davr mobaynida Janubiya Koreya YaIM o’rtacha 1.7 % o’sishni tashqil qiladi, bundagi eng yuqori natija 6,8% ni 1988 –yilning martida, eng past natija esa -7,0% ni 1998-yilning martiga to’g’ri kelgan. Osiyo moliyaviy inqiroz sharoitida 90-yillarning oxirida iqtisodiy o’sish 1.1%ni tashqil etdi yoqilg’i eksporti hisobiga.

Ishsizlik darajasi 2013-yilning dekabrr holatiga ko’ra 3.1% ko’rsatkich ko’rilgan bo’lsa, 2014-yilning yanvar oyiga kelib bu ko’rsatkich 3.2 %ni tashqil qildi. Bu tabiiy ishsizlik hisoblanadi. Ishsizlik darajalari haqidagi ma’lumotlar Koreya Statistikasi orqali yetkaziladi. Ishsizlik darajasi 1999-yildan 2014-yilgacha bo’lgan davr mobaynida o’rtacha 3.64%ni tashqil qiladi, eng yuqori ko’rsatkichi 1999-ylning iyun oyida 7.1%ni, eng past ko’rsatkich esa 2013-yilning noyabr oyida 2.9% ni tashqil qilgan.

Janubiy Koreya aholisi 2012-yil ma’lumotlarga ko’ra 50 mln. kishini tashqil qilgan, 1960-yilda bu ko’rsatkich 25 mln. kishini tashqil qilgan. Ko’rinib turibdiki, so’nggi 50 yil ichida Koreya aholisi 100% o’sishni tashqil qilgan. Janubiy Koreya aholisi dunyo aholisining 0.72%ini tashqil qiladi. Bu degani har 100 kishidan biri Koreya rezidentiga to’g’ri keladi.

Janubiy Koreyada ishsizlar soni 2013-yil dekabr holatiga ko’ra 812 ming kishini tashqil qilib, bu ko’rsatkich 2014-yil yanvar holatiga ko’ra 837 ming kishini tashqil qildi. 1999-yildan 2014-yilgacha bo’lgan davrda Koreyada ishsizlar soni o’rtacha 864.7 ming kishini tashqil qiladi. Bunda 1999-yilning iyun holatiga ko’ra eng yuqori ko’rsatkich ya’ni 1564 ming kishini, 2002-yilning sentabr oyida eng past ko’rsatkich ya’ni 684 ming kishini tashqil qilgan. Janubiy Koreyada ishsizlar deb, ishsiz yurgan, faol ish qidirayotgan shaxslar nazarda tutiladi.

Janubiy Koreyada eksporti 2014-yilning yanvar holatiga ko’ra 45582.12 mln. AQSh dollarini tashqil qilgan bo’lsa, shu yilning fevral oyida pasayish kuzatilib 42989 mln. AQSh dollarini tashqil qildi. Eksport to’g’risida ma’lumotlarni Koreyaning Savdo, Sanoat va Energiya Vazirligi (the Ministry of Trade, Industry & Energy(MOTIE))dan olinadi. Janubiy Koreyada eksport hajmi 1966-2014-yillar oralig’ida o’rtacha 11053.94 mln. AQSh dollarini tashqil qiladi, bunda eng yuqori ko’rsatkichni 2013-yilning oktabrida ya’ni 50492.68 mln. AQSh dollarini tashqil qilgan bo’lsa, eng quyi ko’rsatkich 1966 –yil yanvar oyida ya’ni 14.75 mln. AQSh dollarini tashqil qilgan. Ko’pgina eksportbop mahsulotlaridan asosan yuqori tehnologiyali yarim o’tkazgich(9%), mexanizmlar(9%), avtomobillar(9%), kemalar(7%), LCD moslamalari(5%) va radioaloqa moslamalari(4%) ishlab chiqarilgan. Boshqa eksport tovarlariga: po’lat(7%) va neft-kimyoviy mahsulotlar(10%)i kiritilgan. Ko’pgina eksport hamkorlaridan Xitoy(umumiy eksport hajmining 25%ini), Osiyo ittifoqi(14%), AQSh(10%) va Yevropa ittifoqi(9%ni) o’rin tutadi. Boshqa davlatalar: Yaponiya, Hindiston, Braziliya va Paragvay.

Janubiy Koreyada importi 2014-yilning yanvar holatiga ko’ra 44822.33 mln. AQSh dollarini tashqil qilgan bo’lsa, shu yilning fevral oyida pasayish kuzatilib 42064 mln. AQSh dollarini tashil qildi. Import to’g’risida ma’lumotlarni Koreyaning Savdo, Sanoat va Energiya Vazirligi (the Ministry of Trade, Industry & Energy(MOTIE))dan olinadi.

Xulosa
Qanday qilib bunday bir qoloq va kambag’al Koreya qisqa muddat ichida butun Dunyo tarixida bo’lmagan iqtisodiy sapchish (ko’tarilish) qila oldi? Agar Koreys hukumati tomonidan tanlangan strategiyani qisqacha ta'riflashga harakat qilsak, unda uning asosi eksportga yo’naltirilganligi ma'lum bo’ladi. Haqiqatan xam oxirgi 35-40 yil ichida Koreya xom-ashyo va yarimfabrikatlar kirgizib, ularni tayyor maxsulotga aylantirib tashqi bozorga sotadigan o’ziga xos «Fabrika-mamlakat» mamtakatga aylandi. Aslini olganda bunday tabiiy zaxiralari va xom-ashyosi bo’lmagan Koreya uchun boshqa yo’lning o’zi xam yo’q edi. Lekin ma'lumki, bunday strategik yechim Koreyani eksportga qaram qilib qo’ydi. Jaxon bozorining ahvoli, valyuta kurslarining o’ynashi, bojxona qonunchiligidagi o’zgarishlar bevosita har bir Koreysga daxldor, eksport-import svodkalarini Koreya bilan aloqador har bir mamlakat o’rganilardi.

Chorak asr davomida (1964-2000) Janubiy Koreya eksport hajmining o’sishi bo’yicha dunyoda birinchi o’rinni egallab kelgan, uning eksporti yiliga 22,4 % ga o’sgan (ayniqsa omadli yillarda eksport ikki marta oshib ketgan).

Differentsiatsiyalash jarayoni iqtisodiyoti uncha kuchli rivojlanmagan davlatlarni Yangi Industrial Mamlakatlar deb nomlangan o’ziga xos mamlakatlar guruhiga va territoriyalarga ajralishga olib keldi. Bular Janubiy Koreya, Tayvan, Gonkong, Singapur, Malayziya, Tailand, Braziliya, Meksika, Argentina. Yangi industrial mamlakatlar haqida gap ketganda, «mamlakat» so’zining o’rniga ko’pincha «territoriya» so’zi qo’llaniladi. Tayvan – Xitoyning o’z vaqtida undan gomindanov rejimi orqali ajralib chiqqan bir qismidir. Gongkong Britaniya koloniyasi statusini saqlab qolgan. Janubiy Koreya esa yagona bir davlatni ikkiga bo’linishi natijasida paydo bo’lgan.

Janubiy Koreyaning iqtisodiy o’sish sur’atlari nafaqat rivojlanayotgan mamlakatlarning shunga o’xshash ko’rsatkichlarini, balki ko’pchilik rivojlangan kapitalistik mamlakatlarnikidan ham yuqoridir. Ayrim turdagi sanoat maxsulotlarini, shu jumladan ilm-fan talab qiladigan maxsulotlarni ishlab chiqarish bo’yicha kapitalistik iqtisodiyotda yetakchi o’rinlarga chiqib oldi. Xususan bu holat mamlakatning g’ayritabiiy tezlikda o’sishini asoslaydi.

Janubiy Koreyaning iqtisodiy o’sish, iqtisodiyotni barqarorlashtirish, xususan makroiqtisodiy ko’rsatkichlarini yaxshilash uchun tutgan yo’lidan, ya'ni eksportni rivojlantirishga qaratilgan iqtisodiy tadbirlar o’z samarasini ko’rsatdi. Bundan ma'lum bo’ladiki, eksportni rivojlantirish asosiga iqtisodiyotni rivojlantirish importni rivojlantirish orqali qaraganda yaxshiroq. Buni Lotin Amerikasidagi bir necha importga axtisoslashgan mamlakatlarning iqtisodiy o’sishi va makroiqtisodiy ko’rsatkichlarini taxlil qilganda aniqlash qiyin emas.








Ishsizlik darajasi(%da)



Ishsizlar soni (ming kishi)



Aholisi(mln. Kishi)

Inflyatsiya darajasi(%da)





Import(mln.AQSh dollarida)



Import narxlari


Davlat xarajatlari

YAIM ga nisbatan davlat qarzi





Davlat budjeti qiymati



Davlat budjeti



YAIM o’sish darajasi



YAIM(mlrd.AQSh dollarida)



Eksport oylarda(mln. AQSh dollarida)

Eksport qiymati




Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   www.wikipedia.uz
   
2. 
   www.tradingeconomics.com
   
3. 
   www.google.co.uz