Uo‘K: 62(075) kbk

14.21-rasm. Magnit-kukunli usul chizmasi:
1 – magnit maydon; 2 – nuqson; 3 – magnit maydonning buzilishi; 4 – magnit kukun; 5 – kukunlar to‘plami.


ÏÌÄ–70, ÏÌÄ – 50 va boshqa rusumli defektoskoplar ishla- tiladi. Bu usul bilan 5—6 mm gacha chuqurlikdagi yuza nuqson- lar aniqlanadi. Magnit-kukunli defektoskopiyaning ruxsat etiladi- gan sezgirligi nazorat qilishning boshqa usullariga nisbatan ancha past, shuning uchun u, asosan silliq, toza va yaltiroq sirtlarni nazorat qilishga qo‘l keladi.
Tekshirishning magnitografik usuli. Tekshirishning bu usu- li payvand birikmani magnitlash hamda ferromagnitli tasmada magnit oqimini ro‘yxatga olishdan iborat. Tasma magnit may- doni bilan impulslanadigan, nazorat qilinadigan buyum ustiga qo‘yiladi (14.22-rasm).


14.22-rasm. Magnit-grafik usuli chizmasi:
1 – magnitlovchi qurilma; 2 – payvand chok; 3 – nuqson; 4 – magnit tasma.


14.23-rasm. Payvand birikmalarni magnitografik tekshirish usuli:
a – defektoskop ekranida yozuvlarni qayd qilish, b – ossillograf ekra­ nidagi impulslar xarakteri; 1 – ferromagnit plyonkali kassetalar, 2 – fer­ romagnit plyonka, 3 – yozuvni o‘chirish uchun generator, 4 – «o‘chirish» kallagi, 5 – «qayd qilish» kallagi, 6 – kuchaytirgich, 7 – ossillograf, 8 – tekshirilayotgan payvand birikmadagi yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan nuqsonlar haqida signal beruvchi lampa, 9 – ossillograf ekrani, 10– nuqsonsiz chok.

Nuqson bo‘lganda magnit maydoni detal sirtida turlicha tarqa- ladi, binobarin, tasmadagi ferromagnit zarrachalari turli darajada magnitlanadi. Shundan keyin ferromagnitli tasma nazorat qilina- digan detaldan olinadi va bu tasma tortish mexanizmi hamda elektr impulslarni kuchaytirgichi bo‘lgan ossillografdan tuzilgan qayta ko‘rish qurilmasi orqali o‘tkaziladi (14.23-rasm).

Magnit-grafik nazorat natijalari ossillograf 7 ning ekrani 9 dan kuzatilib, nazorat qilinayotgan buyumdagi nuqsonlar chaqnash- lar (vertikal impulslar) tarzida namoyon bo‘ladi. Ossillograf ekra- nidagi nurlar og‘ishining kattaligi hamda shakliga qarab payvand birikmadagi nuqsonning kattaligi va xarakteri to‘g‘risida hukm yuritiladi.
Nazorat natijalarini magnit tasmasidan ÌÄ–9, MÄ–11, MÄÓ–2Ó, MÃÊ–1 va boshqa magnit-grafik defektoskoplar ru- sumlari yordamida o‘qiladi. Magnit-grafik usul qalinligi 12 mm dan ortiq bo‘lmagan payvand birikmalarni tekshirish uchun
qo‘llaniladi. Bu usul bilan chuqurligi tekshiriladigan metall qa- linligining 4—5% miqdorida bo‘lgan makro yoriqlarni, yopish- magan joylarni, shlak aralashmalarni va gaz qamalib qolgan bo‘shliqlarni aniqlash mumkin.
Uyurma toklar bilan nazorat qilish usullarini kam legirlangan po‘lat, alumin va titan qotishmalaridan tayyorlangan buyumlarda darzlar, chala eriganliklarni aniqlash uchun ishlatiladi. Generator g‘altagidan hosil bo‘ladigan o‘zgaruvchan elektr-magnit maydon ta’sirida nazorat qilinayotgan detal metalida uyurma toklar hosil bo‘ladi. Uyurma toklar maydoni o‘lchov g‘altagi bilan ro‘yxatga olinadi (14.24-rasm). Buyumda nuqson bo‘lsa metall yuza qatla- mida elektr qarshilikni kuchaytiradi, bu esa uyurma toklarning kuchsizlanishiga olib keladi.