321
ikkita girlyand ko‘rinishida shtangada joylashtirilishi mumkin.
Yuklar
girlyandlari
shamol
ta’sirida
chayqalmasliklari
uchun
harakatni
cheklagichlardan foydalaniladi.
6.47-rasm. Uchta blokli
kompensator:
1 – temir-beton tayanch;
2 – yuklar girlyandi; 3 – qo‘zg‘almas blok;
4 – kompensator troslari; 5 -
qo‘zg‘aluvchan bloklar; 6 – izolyatorlar’ 7
– kontakt simi; 8 – ushlab turuvchi tros.
Turli
diametrli
barabanlari
va
tormozlovchi
qurilmalari
bo‘lgan
kompensatorlar ham (masalan, Germaniyada) qo‘llaniladi (6.48- rasm).
Kichik diametrli barabanga ankerlanayotgan similar, kichik diametrli
barabanga esa yuklar girlyandlari bilan bog‘langan tros o‘raladi.
Tormozlovchi qurilma sim uzilganda kontakt osmasini shikastlanishdan
saqlash uchun xizmat qiladi. Yaponiya, Fransiya, Portugaliya, Germaniya va
ba’zi bir davlatlarda kontakt tarmog‘i simlarini berilgan tarangliklarini
saqlagan holda bo‘shatish imkoniyatiga ega bo‘lgan kompensatorlardan
foydalaniladi.
Yaponiyada tayanchga mahkamlangan va ichi moy bilan to‘ldirilgan
silindr ko‘rinishidagi gidravlik kompensatorlar qo‘llaniladi.
Silindr ichida
joylashtirilgan porshen shtok orqali ankerlanayotgan sim bilan ulangan.
Haroratni ortishi yoki kamayishi moy hajmining o‘zgarishiga va porshenni
siljishiga sabab bo‘ladi, natijada esa sim uzunligining o‘zgarishi
kompensatsiyalanadi.
Buyuk Britaniya o‘zgaruvchan tok liniyalarida gazogidravlik
kompensatorlar qo‘llaniladi. Bunday kompensator ichi moy va gaz(azot)
bilan to‘ldirilgan silindr ko‘rinishidagi yasalgan bo‘lib, uning hajmi shunday
tanlanganki, u gazogidravlik tizim bilan bog‘langan sim uzunligi o‘zgarishini
kompensatsiyalay
olsin.
Gazogidravlik
kompensatorlarning
boshqa
322
kompensatorlardan afzalliklariga ularning kontakt osmasi simlari tarangligi
juda kichik diapazonda o‘zgarganda ham kompensatsiyay olishi;
kompensator qurilmasi o‘lchamlarining nisbatan kichikligi (bu holat anker
tayanchlarini normal o‘lchamlarda joylashtirish imkoniyatini beradi); kontakt
osmasini berilgan taranglik bilan montaj qilishning qulayligi. Ammo
gazogidravlik kompensatorlar tuzilishi jihatdan murakkab, harxi esa qimmat.
Bundan tashqari, ular barcha
holatlar uchun standart emas, chunki ularning
parametrlari anker uchastka uzunligiga, kontakt osmasini yo‘lning to‘g‘ri
yoki egri uchastkasida joylashganligiga va foydalanish mobaynida sim
haroratining o‘zgarish diapazoniga bog‘liq bo‘ladi.
6.48- rasm. Barabanli kompensator:
1 – buraluvchi kronshteyn; 2 – kompensatorni
tayanchga mahkamlash mo‘ljallangan kronshteyn;
3 – asos; 4, 5 – tishli ilashmalar; 6 – buraluvchi
rama; 7 – poperechina; 8 – har
xil diametrli
barabanlar; 9 – bir uchi kompensatsiyalanayotgan
simga ulangan tortuvchi kanat; 10 – yukka ulangan
kanat.
Ayrim mamlakatlar(Yaponiya, Germaniya)da prujinali va richag-
prujinali kompensatorlar ham qo‘llanilmoqda.
Kontakt simlari osilish strelasi o‘lchamlarining og‘ishi
±10 𝑚𝑚
dan,
ushlab turuvchi tros, ta’minlovchi, kuchaytiruvchi, qaytuvchi va so‘ruvchi
simlarniki esa
±50 𝑚𝑚
dan oshmasligi lozim. Har bir tayanchlararo
oraliqda atrof muhitning istalgan haroratida poyezdlar harakati tezligi 160
km/s dan oshmaydigan t.y. uchastkalarida similar va troslar tarangligi
ularning jadval va grafiklarda
belgilangan qiymatlaridan
±10 %
dan,
poyezdlar harakati tezligi 160 km/s dan 250 km/s gacha bo‘lgan t.y.
uchastkalarida esa bu kattalik
±5 %
dan oshmasligi lozim. Yangi simlarning
mexanik mustahkamlik zahirasi koeffiyenti (sim uzilish mexanik
kuchlanishining uni maksimal ishchi kuchlanishiga nisbati) kompensatorlar
troslari uchun 4 dan, bo‘ylama ushlab turuvchi, fiksirlovchi troslar va
bimetall ko‘ndalang ushlab turuvchi troslar uchun 3 dan, kontakt simlari,
po‘latalyuminiy ko‘p tolali simlar, to‘lqinlar
harakatlanadigan bimetall
323
po‘latmis va po‘latalyuminiy sim tolalari uchun esa 2 dan kam bo‘lmasligi
talab etiladi.
6.11- jadval
Kontakt osmasi turi
Kontakt simini ma’lum uzunlikdagi (m) tayanchlararo
oraliq o‘rtasida osilish strelasi, mm
Oraliq tayanchlararo
oraliq
O‘tish tayanchlararo
oraliq
40
50
60
70
40
50
60
70
Kompensatsiyalangan,
ressorli, parametrlari
yaxshilangan va harakat
tezligi 161 dan 250 km/s
gacha bo‘lganda (KC-250-25-
UZ)
10
15
15
-
10
15
15
-
Kompensatsiyalangan va
yarim kompensatsiyalangan,
ressorli,
hamda harakat tezligi
91 dan 160 km/s gacha
bo‘lganda (KC-160-25-UZ,
KC-140 va KC-120)
20
10
30
20
40
30
50
40
−30
−30
−20
−20
−20
−20
−20
−20
Kompensatsiyalangan va
yarim kompensatsiyalangan,
ressorli, hamda harakat tezligi
71 dan 90 km/s gacha
bo‘lganda (KC-140 va KC-
120)
10
0
20
10
30
20
40
30
−20
−20
−10
−10
−10
−10
−10
−10
Yarim kompensatsiyalangan,
oddiy tayanch torli va harakat
tezligi 70 km/s gacha
bo‘lganda (KC-70)
30
20
40
30
50
40
70
60
10
0
20
10
20
10
20
10
Do'stlaringiz bilan baham: 
