Uo‘K: 53(072) kbk

6.118. Seksiyalash posti(S.p.)– Пост секционирования – Sectioning 
post -
1) tortish elektr ta’minoti tizimining liniya qurilmasi bo‘lib, u elektr 
energiyasi isrofini kamaytirish maqsadida kontakt tarmog‘i seksiyalarini 
o‘zaro elektr jihatdan ulash, kontakt tarmog‘i seksiyasi(seksiyalari)da 
shikastlanishlar yuz berganda u(lar)ni manbadan selektiv ravishda ajratish 
yoki yuqorida qayd etib o‘tilgan masalalarni birgalikda hal etish uchun 
mo‘ljallangan, uning tarkibiga izolatsiyalovchi birikmalar, tezkor uzgichlar, 
yig‘ma shinalar, seksion ajratkichlar va boshqa yordamchi elementlar 
kiradi.SP lar tortuvchi nimstansiya taqsimlash qurilmasi aloqasi 
mavjudligiga ko‘ra aktiv va passiv; uzgichlar mavjudligiga ko‘ra uzgichlarga 
ega bo‘gan va bo‘lmagan turlarga bo‘linadi. Uzgichsiz SP larida kontakt 
tarmog‘i seksiyasi(seksiyalari)da shikastlanishlar yuz berganda u(lar)ni 
manbadan ajratish funksiyasi noavtomatik rejimda amalga oshiriladi. Tortish 
tarmog‘ida S.p. mavjud bo‘lganda Q.t. ning minimal qiymati ortadi, chunki 
ikkita tomonidan Q.t.dan himoyalash qurilmalari bilan jihozlangan tortish 
tarmog‘i zonasining uzunligi va elektr qarshiligi kamayadi. Bu tortuvchi 
nimstansiyadagi himoya apparatlarining o‘rnatmalarini oshirish imkonini 
beradi, ya’ni ularni yuklama toklarining ishchi qiymatlarida o‘rinsiz ishga 
tushishini oldini oladi. Ikkita yo‘lli liniyalarda S.p. lari ikkala yo‘l kontakt 
tarmoqlarini ushbu postda parallel ulanishini ham ta’minlaydi, bu esa tortish 
tarmog‘idagi kuchlanish yo‘qolishi va elektr energiyasi isroflarini 
kamaytiradi. S.p. odatda kontakt tarmog‘ining ikki tomonlama ta’minlash 
sxemalarida qo‘llaniladi. S.p. tortuvchi nimstansiyalar oralig‘ining o‘rtalarida 
joylashtiriladi va o‘zgaruvchan tok bitta yo‘lli liniyalarida ikkita, ikkita yo‘lli 
liniyalarida esa to‘rtta moyli uzgichlar bilan jihozlanadi.
S.p. uzgichlar va ularni himoyalovchi qurilmalar bilan jihozlangan 
holatda temir yo‘l uchastkasi elektr ta’minoti tizimini himoyalash quyidagi 
ketma-ketlikda amalga oshiriladi (6.44- rasm). 
K
nuqtada qisqa tutashish 
bo‘lganda 
QA1
, 
QA2
, 
QB1
, 
QB2
uzgichlar uziladi. Shundan keyin 
seksiyalash postidagi (shikastlangan joyga eng yaqin bo‘lgan) 
QPA2
uzgich 
uziladi. Keyin AQU qurilmasi 
QA1
, 
QA2
, 
QB1
, 
QB2
uzgichlarni qayta 
ulaydi. 
QA2
uzgich (
K
nuqtadagi barqaror q.t. tufayli) yana uziladi va shu 
holatda qoladi. 

---

317
6.44- rasm. Seksiyalash posti uzgichlar bilan jihozlangan ikkita yo‘lli 
uchastka tugunli ta’minlash sxemasi:
QA1
, 
QA2
, 
QB1
, 
QB2 
– A va B tortuvchi 
nimstansiyalardagi uzgichlar; 
QPA1
, 
QPB1
, 
QPB1, QPB2 
- SP dagi uzgichlar. 
S.p. da uzgichlar mavjudligi noselektiv himoyada quyidagi afzalliklarga 
olib keladi: ulab-o‘chirishlar soni kamayadi, bu esa kommutatsion apparatlar 
eskirish muddatini birmuncha oshiradi; shikastlanmagan uchastkalarni elektr 
energiyasi bilan qayta ta’minlash tezlashadi, chunki postdagi sekin harakatga 
keladigan motor yuritmali ajratkichlar ajratilishi va qayta ulanishiga vaqt sarf 
bo‘lmaydi; shikastlanmagan uchastkalarni elektr energiyasi bilan 
ta’minlanish ishonchliligi ortadi. So‘nggi afzallik quyidagicha izohlanadi: 
QA1
uzgichni AQU qurilmasi yordamida qayta ulash muvaffaqiyatsiz 
bo‘lganda 
QA1
va 
QPA1
uzgichlar bilan chegaralangan shikastlanmagan 
uchastkadagi elektrovozlar manbasiz qolmaydi. Chunki ular elektr energiyasi 
bilan 
B
nimstansiyadan muvaffaqiyatli ulangan 
QB1
va 
QB2
(yoki ularni 
bittasi) hamda uzilmagan 
QPA1
, 
QPB1
, 
QPB2
uzgichlar orqali ta’minlanadi. 
Shuning uchun ham energodispetcherda vaziyatni baholash va 
QA1
uzgichni 
qayta ulash mumkinligi to‘g‘risida qaror qabul qilish uchun vaqt yetarli 
bo‘ladi.Tortuvchi nimstansiyalar va S.p. lari uzgichlarida o‘rnatiladigan 
himoya xuddi selektiv himoya singari, ammo kutish vaqtisiz amalga 
oshiriladi. S.p. qurilmasi zavodda metall qoplama(kojux) ichida montaj 
qilinadi va avvaldan tayyorlab qo‘yilgan poydevor ustida o‘rnatiladi. 
2) Qarama-qarshi-konsol sxemasi bo‘yicha elektr energiyasi bilan 
ta’minlayotgan avtoblokirovka yuqori kuchlanishli liniyasida bitta 
nimstansiya shikastlanganda butun liniyani elektr energiyasi bilan 
ta’minlashni amalga oshirish hamda qisqa tutashish toklaridan himoyalash 
uchun mo‘ljallangan elektrotexnik qurilma bo‘lib, yuqori kuchlanishli 
liniyaning shoxobchalangan joyida o‘rnatiladi va moyli yoki vakuumli 

---

318
uzgichlar joylashtirilgan yuqori kuchlanishli kameradan iborat bo‘ladi. 
Istalgan bitta ta’minlash punkti uzilgandaS.p. uzgichi ulanadi va toksizlangan 
yarim zona yondosh nimstansiyadan elektr energiyasi bilan ta’minlanadi. 
S.p., odatda, liniyaning shikastlangan uchastkasini uzish uchun mo‘ljallangan 
maksimal tokli himoya qurilmasi, zahirani avtomatik ulash qurilmasi, seksion 
uzgich holati to‘g‘risida ma’lumot beruvchi signalizatsiya vositalari va b. 
bilan jihozlanadi.
Yuqori tezlikli harakatda poyezdlarni neytral qo‘yilmadan muntazam 
ravishda o‘tishda tokli yuklama rejimi inersiya rejimi bilan tez-tez almashinib 
turadi. Bu esa elektr ta’minoti sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun 
ham yuqori tezlikli liniya kontakt tarmog‘ining bir seksiyasidan boshqasiga 
o‘tayotganda motorlarni manbadan ajratmaslik maqsadida maxsus avtomatik 
almashlab ulagich qurilmasi qo‘llaniladi. Seksiyalarni almashlab ulash 
amalga oshiriladigan punktlari neytral qo‘yilma zonasida joylashtiriladi. Bu 
punktlar seksiyalash postlari deb ham ataladi.6.45- rasmda Yaponiyaning 
“Sinkansen” yuqori tezlikli temir yo‘l magistrallarida qo‘llanilayotgan 
neytral qo‘yilmadagi seksiyalash posti sxemasi va uning ishlash algoritmi 
keltirilgan. 
6.45- rasm. Yaponiyaning “Sinkansen” yuqori tezlikli temir yo‘l 
magistrallarida qo‘llanilayotgan neytral qo‘yilmadagi seksiyalash posti 
sxemasi va uning ishlash algoritmi:
1-seksiyalash posti; 2, 3 – tezkor avtomatik 
almashlab ulagichlar; 4, 11, 13 – topshiriq signallari ishlab chiquvchi tugunlardan; 5,6 – 
energetik tizim turli fazalaridan ta’minlash zonalari; 7, 10, 12, 14 – zonalarni ketma-ket 
bosqichda bosib o‘tayotgan yuqori tezlikli poyezd; 8 – havoli izolyasion birikma; 9 – 
drosselli tutashma. 

---

319
Tortuvchi nimstansiyalarni loyihalash elektr tortish tarmog‘i seksiyalash 
joylarini aniqlashdan boshlanadi. Bunda quyidagilar hisobga olinishi lozim: 
1) poyezdlar berilgan harakat parametrlari uchun tortish va elektr hisob 
ma’lumotlari; 2) yuqori kuchlanishli ta’minlash liniyasi ulanish nuqtalaridagi 
quvvat miqdori va uning zaxirasi; 3) qurilmalar termik va dinamik 
chidamliligini sinash uchun qisqa tutashish quvvatlari; 4) tok va 
kuchlanishlar assimetriya koeffitsiyentlarining ruxsat etilgan qiymatlari; 5) 
yuqori garmonikalar ulushi; 6) reaktiv quvvatning kamayish bo‘sag‘asi; 7) 
ta’minlovchi kuchlanish og‘ishining ruxsat etilgan qiymati; 8) aloqa liniyasi 
kabellarining joylashish o‘rni va xarakteristikalari. 
2x25 kV, 50 Hz tizimli yuqori tezlikli liniyalarda seksiyalash postlari 
avtotransformator punktlari bilan birlashtiriladi (6.46- rasm).
6.46- rasm. 2x25 kV, 50 Hz tizimli yuqori tezlikli liniya (Fransiya)dagi 
avtotransformator punkti bilan birlashtirilgan seksiyalash posti sxemasi:
A1, 
A2 – 50/25 kV li avtotransformatorlar; IL1 – IL4 – ta’minlovchi liniya uzgichlari; T1 – 
T4 – liniya ajratkichlari; IP – tutashtirgich uzgichi; TSA1, TSA2 – tortuvchi 
nimstansiyaning o‘z ehtiyojlari transformatorlari 
Neytral qo‘yilmali seksiyalash posti nimstansiyalararo zonani 
ta’minlovchi energetik tizim har xil fazalaridan konsol ta’minotini amalga 
oshirish imkoniyatini beradi. 

---

320