Uo‘K: 53(072) kbk

5.51. Ko‘chma temir yo‘l elektr stansiyasi 
(K.t.y.e.s.)
– 
Передвижная железнодорожная электростанция – Mobile railway 
power station -
0,4 va 6,3 kVkuchlanishhamda 1100 kVt quvvatgacha 
bo‘lgan uch fazali o‘zgaruvchan tok elektr energiyasini ishlab chiqarish 
uchun mo‘ljallangan qurilmalar majmuasi (5.17-rasm). K.t.y.e.s. energitik 
tizim va statsionar elektr stansiyalaridan uzoqda joylashgan ob’ektlar elektr 
ta’minoti uchun mo‘ljallangan. K.t.y.e.s. qurilmalari maxsus tuzilishga ega 
bo‘lgan to‘rt o‘qli vagonga joylashtiriladi (5.17-rasm). K.t.y.e.s. ning 
birlamchi qurilmasi dizel hisoblanadi va u aylantiruvchi momentni elektr toki 
generatoriga uzatadi. Dizel normal ish rejimini moylash, yonilg‘i va 
suv(sovutish) tizimi ta’minlab turadi. Moylash tizimi dizel detallariga moy 
uzatadi, reduktor, ventlyator gidroyuritmasi, sovutish kamerasi va b. 
moylaydi. Moylash tizimida dag‘al(xomaki) tozalash filtri, markazdan 
qochirma filtr, moy haydovchi agregat, quvurlarga ulangan moylash nasosi 
mavjud. 
Yonilg‘i tizimi asosiy dizel, yordamchi dizel-generator va qizdirgich 
qozonini yonilg‘i bilan ta’minlash hamda yonilg‘ini filtrlash va uni yilning 
sovuq mavsumida qizdirgich uchun xizmat qiladi. Yonilg‘i tizimi yonilg‘i 
baki, yordamchi dizel-generator va qizdirgich qozonining yonilg‘i bakchalari, 
moy haydovchi nasos, yonilg‘ini tozalash filtri va quvurlardan tashkil topgan 
bo‘ladi. Suv tizimi ikkita sirkulyatsiyalanuvchi konturga ega: birinchi kontur 
dizelni, ikkinchisi esa issiqlik almashinuvchi qurilmadagi dizel moyini 
sovutadi. Suv tizimi ham nasos va qo‘shimcha quvur mavjud. Dizelni ishga 
tushirish elektr kompressor ishlab chiqaradigan siqilgan havo yordamida 
amalga oshiriladi. Dizelni o‘ta yuklanishdan himoyalash uchun yuklamani 

---

174
avtomatik ravishda olib tashlash, blokirovka va dizelni to‘xtatish qurilmalari 
ko‘zda tutilgan.
 
5.17-rasm. Ko‘chma temir yo‘l elektr stansiyasi sxemasi:
1 – ventlyator 
gidroyuritmasi; 2 – sovutish kamerasi; 3 – qizdirgich qozoni; 4 – dizel; 5 – sinxron 
generator; 6 – generator qo‘zg‘atish chulg‘ami; 7 – komplekt taqsimlash qurilmasi; 8 – 
transformatorlar yacheykasi(katakchasi); 9 - elektr stansiyasi kabinasi; 10 – elektr 
kompressori; 11 - yonilg‘i baki; 12 – havo ballonlari. 
K.t.y.e.s. da sinxron generator elektr energiyasi manbai bo‘lib xizmat 
qiladi. Elektr toki generatordan iste’molchiga moyli uzgich va tok 
transformatoridan tashkil topgan taqsimlash qurilmasi orqali boradi. 
Transformatorlar yacheykasida o‘z ehtiyojlari uchun kuch transformatori va 
kuchlanish transformatori joylashtirilgan. Generator kuchlanishi qo‘da, releli 
jadallashtirish va avtomatik ravishda amalga oshirilishi mumkin. K.t.y.e.s. 
sxemasida stator chulg‘amida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ko‘p fazali 
qisqa tutashishlardan himoyalash uchun differensial-bo‘ylama tok himoyasi; 
tashqi qisqa tutashishdan minimal kuchlanishni blokirovkalovchi maksimal 
tok himoyasi; o‘ta yuklanishdan himoyalovchi maksimal tok himoyasi; 
qo‘zg‘atish va stator chulg‘amlarini yerga tutashishidan himoyalash nazarda 
tutilgan.