Uo‘K: 53(072) kbk

6.77. Kontakt tarmog‘i izolyatorlari (I.) – Изоляторы контактной 
сети –Contact network insulators -
kuchlanish ostida bo‘lgan simlarni 
izolyatsiyalash ucnun mo‘ljallagan qurilma. I. yukning qo‘yilish yo‘nalishi va 
o‘rnatilish joyiga qarab osmali, tortiluvchi, fiksatorli va konsolli, tuzilishiga 
ko‘ra tarelkali va sterjenli, materialiga ko‘ra esa shisha, chinni va polimer 
turlarga ajratiladi. Seksion izolyatorlarning izolyatsion elementlari va seksion 
ajratgichlar shoxli razryadniklarning tayanch elementlari ham I. turkumiga 
kiradi. Shisha I.ni chinni I.ga nisbatan asosiy afzaligi – ulardagi mexanik 
shikastlanishlarni vizal kuzatish mumkin, ya’ni shikastlanish natijasida shisha 
tukilib tushadi. Polimer I. shisha va chinni I. ga nisbatan mustahkam, 
ishonchli va yengil, ammo narxi qimmat. Chinni va shisha tarelkasimon osma 
I. girlyand ko‘rinishida o‘zgarmas tok liniyalarida 2 tadan, o‘zgaruvchan tok 
liniyalarida esa (havoning ifloslanish sharoitiga qarab) 3-5 tadan ulanadi.
Tortuvchi I. simlarni ankerlash joylarida, ushlab turuvchi troslardagi 
seksion I. tepasida, elastik va qattiq poperichinalarning fiksirlovchi troslarida 
o‘rnatiladi.
Fiksatorli izolyatorlar (6.28- va 6.29- rasm) boshqa barcha I.dan 
tarkibida quvur(truba)ni qotirishga mo‘ljallangan ichki rezbaga ega bo‘lgan 
qalpoqcha borligi bilan farq qiladi. O‘zgaruvchan tok liniyalarida faqat 
sterjenli I., o‘zgarmas tok liniyalarida esa tarelkasimon ham ishlatiladi.
Konsolli sterjenli chinni I. izolyatsiyalangan konsolga nisbatan burchak 
ostida o‘rnatiladi. Bu I. yuqori mexanik mustahkamlikka ega bo‘lishlari 
lozim, chunki ish jarayonida u qiyshaytiruvchi kuch ta’sirida bo‘ladi.
6.28- rasm. Fiksatorli tarelkasimon izolyator 

---

286
6.29- rasm. Fiksatorli sterjenli izolyator 
6.30- rasm. Konsolli sterjenli chinni izolyator 
Izolyatsiyalangan konsolni tortishda odatda sterjenli chinni I. ishlatiladi. 
Seksion ajratgichlar va shoxli razryadniklarda sterjenli chinni I. 
(tarelkasimon kam) qo‘llaniladi. O‘zgarmas tok liniyalarida seksion I.da 
press-materialdan to‘g‘ri burchakli brusok ko‘rinishida yasalgan polimer 
izolyatsion elementlar, o‘zgaruvchan tok liniyalarida esa ftoroplast quvur 
singari tayyorlangan elektr himoyalovchi g‘ilof bilan o‘ralgan silindrsimon 
shishaplastik 
sterjen ko‘rinishida qo‘llaniladi (6.30-rasm). O‘zagi 
shishaplastikadan va qovurg‘alari kremniyorganik elastomerdan yasalgan 
sterjenli polimer I. yaratilgan. Ular osma, seksiyalovchi va fiksirlovchi I. 
sifatida qo‘llanilmoqda. Ushbu I. izolyatsiyalangan konsolni tortishda va 
ma’lum burchak ostida o‘rnatishda, elastik poperichinalar troslarida 
qo‘llashda istiqbolli hisoblanadi. Havo sanoat chiqindilari bilan 
ifloslanadigan zonalarda chinni I. davriy ravishda maxsus harakatlanuvchi 
vositalar yordamida tozalash(yuvish) talab etiladi. 

---

287
Tayanch qurilmalar va sun’iy inshoatlar yerlangan qismidan 
izolyatsiyalovchi elementlargacha bo‘lgan masofa 6.5- jadvalda keltirilganga 
mos kelishi lozim.
Izolyatorlar mexanik mustahkamligining zahira koeffitsiyenti ularni 
me’yorlangan buzuvchi kuchiga nisbatan o‘rtacha ekspluatatsion yuklamada 
5,0 dan, eng katta ishchi yuklamada esa 2,7 dan kam bo‘lmasligi lozim. 
Tortuvchi tugunlardagi jami tortish kuchi 14 kN dan ortganda 120 sinfli 
I. o‘rnatilishi lozim. 70 sinfli parallel ulangan girlyand I.ni o‘rnatishga ruxsat 
etiladi.Kontakt tarmog‘ining sterjenli (shu jumladan polimer) I. cho‘zilishda 
70 kN dan kam bo‘lmagan buzish mexanik kuchiga, 3,5 
𝑘𝑁 ∙ 𝑚
dan kam 
bo‘lmagan buzish egish momentiga ega bo‘lishi lozim. 
6.5-jadval 
Kontakt tarmog‘i yoki 
yuqori kuchlanishli 
liniyadagi kuchlanish, kV 
Yerlangan qismdan izolyator birinchi izolyatsiyalovchi 
elementi yoki qovurg‘asigacha bo‘lgan masofa, mm, … 
tomonidan kamida 
kuchlanish 
Yerlangan qismdan 
10(6) 
200 
70 
25 
300 
100 
 
Ushlab turuvchi tros, kontakt simi, kuchaytiruvchi, ta’minlovchi va 
so‘ruvchi liniyalar ankerlash tugunlarida, bo‘ylama va ko‘ndalang ushlab 
turuvchi troslar, kontakt simlarining ishchi bo‘lmagan shoxobchalarida 
sterjenli chinni I. qo‘llanilishi mumkin emas. Osma I. girlyandlarining yo‘l 
bo‘ylab vertikaldan og‘ishi 
15
0
dan oshmasligi lizim. Kontakt tarmog‘i 
izolyatsiyasi elektrlashgan t.y. joylashgan zonadagi atmosferaning ifloslanish 
darajasiga qarab tanlanadi.