Uo‘K: 53(072) kbk

6.72. Kontakt tarmog‘i armaturasi (K.t.a.) – Арматура контактной 
сети – 
Reinforcement
 of the contact network - 
kontakr tarmog‘i simlarini 
bir-biri va ushlab turuvchi qurilma, tayanchlar bilan ulovchi qisgichlar va 
detallar. Kontakr tarmog‘i simlarini elektr va mexanik bog‘lovchi armatura. 
K.s.a. totrib turuvchi(tutashtiruvchi, tugallovchi qisgichlar va b.), 
osma(strunli, egarsimon qisgichlar va b.), fiksirlovchi(fiksirlovchi qisgichlar, 
ushlagichlar, quloqchalar va b.) mexanik jihatdan kam yuklangan tok 
o‘tkazgichlar(ta’minlovchi, ulovchi va mis simdan alyuminiy sigma o‘tishda 
ishlatiladigan qisgichlar). K.t.a. bajaradigan vazifasiga qarab chugun, po‘lat, 
mis va alyuminiy qotishmalari hamda plastmassadan yasaladi. 
6.26- rasm. Kontakt tarmog‘i armaturasi:
1 - kontakt simi; 2 - tutashtiruvchi 
qisgich; 3 – tor qisgichlari; 4 - fiksirlovchi qisgich; 5 – ushlagich; 6 – fiksator; 7 - 
ta’minlovchi qisgich; 8 – ulovchi qisgich; 9 - egarsimon qisgich; 10 – quvurli qisgich; 11 
- ushlab turuvchi tros; 12 - bo‘rtib turuvchi qisgich; 13 – quloqcha
. 
Fasonli kontakt simiga qotirilgan K.t.a.ning o‘ziga xos xususiyati 
shundan iboratki, uning kontakt simi pazasiga kirib turuvchi va ma’lum 

---

283
shaklli labsimon elementi mavjud. Bunday K.t.a. elektrovoz tok qabul 
qilgichining kontakt simi bo‘ylab harakatiga to‘sqinlik qilmaydi. Zamonaviy 
K.s.a. da boltsiz qisgichlar ko‘p ishlatiladi, ular simlarga preslab yoki boshqa 
usullar yordamida qotiriladi. Simlarni armaturasiz usullaridan ham 
foydalaniladi, masalan, portlash yordamida payvandlash yoki sovuq 
payvandlash. Tortib turuvchi armatura sim mexanik mustahkamligining 90% 
iga teng bo‘lgan mustahkamlik bilan ulanishni ta’minlashi lozim.
Armaturaga mahkamlanayotgan sim(lar) o‘qi bo‘ylab beriladigan 
yuklama 
cho‘shish
, armaturaga u mahkamlangan sim o‘qiga parallel yoki 
mahkamlangan similar o‘qlari bo‘ylab qo‘yilnan yuklama 
siljish
, armaturaga 
sim va armaturaning simmetriya o‘qlaridan o‘tuvchi tekislikks 
perpendikulyar qo‘yilgan yuklama 
egish
, armaturaga u mahkamlangan sim 
ko‘ndalang kesimining simmetriya o‘qi yo‘nalishi bo‘ylab qo‘yilgan yuklama 
uzish yklamalari
deb ataladi.
Armatura bardosh bera oladigan statik yuklamaning eng katta qiymati 
ruxsat etilgan mexanik yuklama
, uni buzilishiga, qoldiq deformatsiya yoki 
uning qayta tiklanmaydigan boshqa o‘zgarishiga olib keladigan statik 
yuklamaning eng kichik qiymati esa 
buzuvchi mexanik yuklama
deb ataladi. 
Buzuvchi mexanik yuklamaning ruxsat etilgan mexanik yuklamaga nisbati 
mexanik mustahkamlikning zaxira koeffitsiyenti deb ataladi. Armaturadan 
foydalanilgan holda simlar va troslarning mexanik va elektr ulanishi simlar 
va troslarning 
mexanik va elektr elektr jihatdan ulanishi
, ruxsat etilgan tokni 
uzoq muddat davomida o‘tishiga mo‘ljallaangan ulanish 
tok o‘tkazuvchi 
ulanish
deb ataladi. Agar tok o‘tkazuvchi ulanishdan uzoq muddat tok 
o‘tganda tok o‘tkazuvchi ulanishning barqaror qizish harorati uning 
ruxsat 
etilgan qizish
(tok o‘tkazuvchi ulanish o‘zining butun xizmat muddati 
davomida xossasini saqlay oladigan) 
harorati
dan oshmasa, u holda bu 
tokning eng katta qiymati 
uzoq muddat o‘tishga ruxsat etilgan tok
deb 
ataaladi. 
Armatura kesimining yuzasi mos ravishda 6, 35, 50, 70, 85, 95, 100, 
120, 150, 185 
𝑚𝑚
2
bo‘lgan simlarga mo‘ljallab yasaladi. Kontakt simida 
o‘rnatilgan armaturaga elektr harakat tarkibi tok qabul qilgichining urilishini 
oldini olish maqsadida armaturani kontakt simida o‘rnatish yuzasi 
chegaralanadi(6.26-rasm).