Uo‘K: 53(072) kbk

5.21. Elektr ta’minotihududi
(E.t.h.)
– Район электроснабжения - 
Area of power supply -
elektr ta’minoti distansiyasining bo‘linmasi bo‘lib, 
elektr nimstansiyalari pasaytiruvchi transformatorlaridan boshlab to elektr 
tarmoqlarining elektr energiyasi iste’molchilari(texnik xizmat ko‘rsatish 
punklari, yo‘naltirgich(strelka) postlari, depolar, signalizatsiya va markaziy 
blokirovka hamda aloqa qurilmalari va boshqalar) kirishigacha bo‘lgan 
uchastkasiga texnik xizmat ko‘rsatadi (ECh shifri bilan belgilanadi). 
Respublikamiz t.y. E.t.h.ga texnik xizmat ko‘rsatish “Elektr ta’minoti 
markazi” boshqarmasi rahbarligi ostida unga qarashli korxona va tashkilotlar 
tomonidan amalga oshiriladi. E.t.h. tarkibiga kontakt tarmog‘i hududlari, 
tortuvchi nimstansiyalar, elektr ta’minoti hududlari, ta’mirlash-taftishlash 
uchastkasi, 
energodispetcherlik 
guruhi, 
laboratoriyalar, 
ustaxonalar, 
avtomobil va motorels texnikalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ularni 
ta’mirlash bazalari va b. kiradi. 
5.22. 
Elektr ta’minoti (
metropoliten
) – 
Электроснабжение 
метрополитена
- 
The supply of the Metropolitan -
shahar energetik 

---

155
tizimidan amalga oshiriladi, 6-10 kV kuchlanishli uch fazali o‘zgaruvchan 
tok elektr energiyasi undan yuqori kuchlanishli elektr uzatish liniyasi orqali 
tortuvchi yoki tortuvchi-pasaytiruvchi(birlashtirilgan) nimstansiyaga, keyin 
esa transformator va yarim o‘tkazgichli to‘g‘rilagichlarda o‘zgartirilib 
tegishli iste’molchilarga uzatiladi (5.10-rasm). Metropoliten tortuvchi 
nimstansiyasi 
tortish 
faqat 
yuklamalarini, 
tortuvchi- 
pasaytiruvchi(birlashtirilgan) nimstansiyasi esa tortuvchi, kuch va yoritish
 
5.10-rasm. Metropoliten elektr ta’minotiprinsipial sxemasi. 
yuklamalarini elektr energiyasi bilan ta’minlaydi. Elektr energiyasini 
iste’molchilaraga uzatish pasaytiruvchi nimstansiyalar vositasida amalga 
oshirilishi 
ham 
mumkin. 
Bunda 
yaqinda 
joylashgan 
tortuvchi 
nimstansiyalardan kabellar orqali olinayotgan 6-10 kV kuchlanish 
pasaytiruvchi nimstansiyalarda 380, 220 va 127 V gacha pasaytiriladi.
Kontakt relsini elektr toki bilan ta’minlash tortuvchi nimstansiyadan 
keladigan o‘zgarmas tok shinalari orqali amalga oshiriladi. Relslar qaytuvchi 
sim vazifasini bajaradi, undan qaytuvchi tok kabel(so‘ruvchi fider) orqali 
tortuvchi nimstansiyaga qaytadi. Kontakt relsidan tok vagon tok qabul 
qilgichi orqali tortuvchi motorlarga beriladi. Bu motorlar elektr energiyasini 
mexanik energiyasiga aylantiradi va u tortish yuritmasi orqali vagonlar 
g‘ildiraklar juftliklarini harakatga keltiradi. Har bir asosiy yo‘l kontakt 
tarmog‘i 825 V o‘zgarmas tok kuchlanishi bilan ta’minlanadi. Tortuvchi 
nimstansiya shinasidagi kuchlanish 925 V dan oshmasligi, elektr harakat 
tarkibi tok qabul qilgichidagi kuchlanish esa 550 V dan kam bo‘lmasligi 
lozim.

---

156
Kontakt tarmog‘i ayrim uchastkasini uni ta’mirlashda yoki 
shikastlanganda manbadan ajratish maqsadida kontakt relsi seksiyalanadi, 
ya’ni o‘zaro izolyatsiyalangan uchastkaalarga ajratiladi. Yondosh seksiyalar 
orasida uzunligi vagon tok qabul qilgichlari oralig‘idan kattaroq bo‘lgan havo 
oralig‘i hosil qilinadi. Ushbu oraliq bo‘ylab poyezdlar motorlari o‘chirilgan 
holatda o‘tadi. Kontakt relsining uzilish joylari kabel bo‘lakchasi yordamida 
o‘zaro ulanadi.