Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

Oqsoqollar kengashi – gerusiya. Gerusiya urug‘ jamoa 

davridan mavjud bo‘lib, fuqarolik, jinoyat va harbiy ish soha-

lari bo‘yicha keng vakolatga ega tashkilot. Gerusiya tarkibi – 28 

oqsoqol va 2 podsho –  jami 30 kishidan iborat bo‘lgan. 

Podsho hokimiyati. Ikki podsho bir xil hokimiyatga ega 

bo‘lib, har ikki podsho hokimyatni kelishib boshqarishi, o‘z 

vazifasini suiiste’mol qilishini boshqasi yo‘l qo‘ymasligi ke-

rak edi. Podsholarning vakolati oliy harbiy qo‘mondonlik bilan 

cheklangan. Har ikki podsho gerusiya tarkibiga kirgan. Pod-

sholar umrbod hukmronlik qilganlar. 

 Fuqarolik ishi bo‘yicha sud ishlarini mansabdor shaxslar – 

eforlar amalga oshirganlar. Keyinchalik xalq yig‘ini tomonidan 

tayinlanganlar. Besh efor kollegiyasi mil.avv. VIII asr o‘rtalarida 

podsholar va gerusiya faoliyatini nazorat qiladigan oliy organ 

sifatida paydo bo‘ldi va tezda Sparta oligarxiyasi hokimiyati-

ning oliy organiga aylandi. Eforlar davlatda ijroiya hokimiyatni 

ham amalga oshiganlar. Taxminlarga ko‘ra, eforlar ilk davrda 

podsholar tomonidan tayinlanganlar. Besh Sparta qishlog‘ining 

har biridan bittadan efor bir yil muddatga saylangan. Ular oliy 

---

360

nazorat hokimiyatiga ega edilar. Geront va podsholarni ham 

javobgarlikka tortish huquqiga ega edilar. Ular Sparta fuqa-

rolari turmush tarzi qoidalari va Sparta qonunlarining bajari-

lishini kuzatganlar. 

Eforlar Spartaning ichki va tashqi siyosatini boshqardilar 

hamda ilotlarga qarshi jazo-qo‘rqitish tadbirlarini amalga oshi-

rishga rahbarlik qildilar. Gerusiyada xalq yig‘inida ko‘riladigan 

qaror loyihalarini tayyorlaganlar hamda jinoiy ishlar bo‘yicha 

sud ishlarini amalga oshirganlar. Eforlar xalq yig‘ini-appelaga 

boshchilik qilganlar. Ular har qanday mansabdor shaxsni ish-

dan chetlatish, zaruriyat bo‘lganda chet elliklarni mamlakatdan 

chiqarib yuborish huquqiga ega edilar. Davlat moliyasi, tashqi 

ishlar ularning qo‘lida edi. Podsholar ba’zi umrbod imtiyozlar-

ga (harbiy o‘ljalarning 1/3 qismiga egalik qilish, tantanali dafn 

qilish va h.k.) ega bo‘lsalar-da, eforlarning kuchli hokimiyati 

ularni podsholar bilan bir qatorda qo‘yar edi. Bu tashqi tomon-

dan quyidagi odatda ifodalangan: Boshqa spartaliklardan farq 

qilgan holda eforlar podsholar ko‘ringanda o‘z o‘rinlaridan tur-

maslik huquqiga ega edilar.