University of geological sciences

12
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Gruntlar mexanikasi – tabiiy gruntlardan tashkil topgan asoslar nazariyasidir. Gruntlar mexanikasi injenerlik fanlari kabi juda katta ahamiyatga ega bo‘lib, uni «Materiallar qarshiligi» fani bilan solishtirish mumkin. Gruntlar mexanikasining qonun-qonuniyatlarini bilmay turib, hozirgi kunda zamonaviy sanoat korxonalari binolarini, turar joy binolarini, yo‘llar, irrigatsiya, melioratsiya, gidrotexnik inshootlari qurilishini tasavvur qilib bo‘lmaydi.
Gruntlar mexanikasini bilish poydevor asosidan ularning mustahkamlik darajasini hisobga olgan holda to‘liq foydalanishga, iqtisodiy jihatdan to‘g‘ri yechimlar qabul qilishga imkon beradi.
13
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Tabiiy gruntlar va ularning fizik xususiyatlari.
Tabiiy gruntlar tog' jinslarini nurashi natijasida hosil bo'ladi. Litogenez jarayoni qanday kechishiga qarab ularning fizik, fizik-mexanik, xususiyatlari shakllanadi, bu xususiyat vaqt o'tishi bilan iqlim sharoitini o'zgarishi ostida kuchli o'zgarishi mumkin.
Yuqorida keltirilganlar tabiiy gruntlarni atrov-muhit o'zgarishini hisobga olgan holda baholashni talab etadi.Hosil bo'lish sharoitiga qarab tog' jinslari kontinental tog' jinslariga (elyuvial, delyuvial, allyuvial, glyatsial, flyuvioglyatsial, eol va boshqa turlar) hamda dengiz yotqiziqlariga (suv osti organogen, dispers gil va boshqalar) bo'linadi. Tog' jinslari hosil bo'lish sharoitiga qarab turli injener-geologik xususiyatlarga ega bo'ladi.
14
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Gruntlarni tashkil etuvchi elementlar.
 
Tabiiy gruntlar tarkibiga turli elementlar kiradi, ularni shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin:
1. Qattiq mineral zarrachalar.
2. Turli ko'rinishdagi va holatdagi suvlar.
3. Gazlar.
Qattiq mineral zarrachalar turli o'lchamga, shaklga, tarkibga ega bo'lgan mineral zarrachalardan iborat.
Tog' jinslari va gruntlar xususiyatini belgilovchi zarrachalarning mineralogik tarkibi asosiy omil hisoblanadi.Magmatik, metamorfik, cho`kindi tog` jinslarining mustahkamligi qator omillardan tashqari ularning donadorligiga bog`liq bo`ladi. Mayda kristalli strukturaga ega tog` jinslari yirik strukturalilarga qaraganda katta mustahkamlikka, nurash jarayoniga chidamlilikka ega bo`ladi.
15
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!