University of geological sciences

8
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
1885 yilda fransuz olimi J.Bussinesko «jamlangan bosim ta’sirida yuzaga keluvchi zo‘riqishni gruntlarda taqsimlanishi» maalasini ishlab chiqdi.
Gruntlarni inshoot asosi sifatida V.I.Kurdyumov tomonidan Piterburgda tashkil etilgan guruh (1889) o‘rgana boshladi. Bu guruh gruntlarga mexanika qonunlarini tadbiq etish, gruntlar mexanikasi qonuniyatlarini o‘rgana boshladi. Keyinchalik bu qonuniyatlarni A.I.Prilejaev (Leningrad) va P.A.Minyaev (Tomsk) davom ettirdilar.
9
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Gruntlar mexanikasi faniga eng salmoqli hissani Avstriya olimi K.Tersagi qo‘shgan bo‘lib, uning chop etgan ikki asari «Gruntlar mexanikasi» fanining asosini tashkil etadi. Bu asarlar:

• «Tog‘ jinslari fizik xususiyatlari asosida gruntning qurilish mexanikasi». (1925, nemis tilidan 1933 yilda tarjima qilingan)
• «Nazariy gruntlar mexanikasi». (1943, ingliz tilidan 1961 yilda tarjima qilingan)

3
1
2
10
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
N.M.Gersevanov «Grunt massalari dinamikasi asoslari» asarida K.Tersagi tomonidan ishlab chiqilgan bir o‘lchamli konsolidatsiya nazariyasiga aniqlik kiritdi, inshoot deformatsiyasini hisoblash usullarini ishlab chiqdi.
Suvga to‘yingan gruntlar nazariyasiga kata hissa qo‘shgan V.A.Florin «Gruntlar mexanikasi asoslari» (I t -1959, II t - 1961) kitobida filtratsion konsolidatsiyaning differensial tenglamasini tekislik va hajmiy masalalarni hal qilish uchun sodda ko‘rinishini ishlab chiqdi va undan foydalanish usulini taklif etdi.
11
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Shuni ta’kidlab o‘tishimiz o‘rinliki, zarrachalari bog‘lanmagan gruntlar uchun ishlab chiqilgan Sh.Kulon nazariyasi 170 yilgacha hech qanday o‘zgarishsiz qo‘llanilib kelindi. 1942 yilda V.V.Sokolovskiy, keyinchalik 1948 yilda S.S.Golushkevich va V.G.Brezansev tomonidan bu masalaning yangi yechimi ishlab chiqildi.
XX asrning 2-yarmida inshoot va zichlanuvchan tog‘ jinslari munosabatiga bag‘ishlangan juda ko‘p ilmiy ishlar chop etildi. Bu masalaga taalluqli ishlarning mualliflari A.N.Krыlov, G.E.Proktor, M.I.Gorbunov-Posadov, B.N.Jemochkin, S.S.Davыdov va boshqalardir.
1934 yilda N.A.Sыtovichning «Gruntlar mexanikasi asoslari» kitobi nashr etildi, hozirgacha shu muallifning to‘ldirilgan va qayta nashr etilgan «Gruntlar mexanikasi» kitobidan foydalanib kelmoqdamiz.