Universitetining jizzax filiali psixologiya fakulteti "psixologiya" kafedrasi

Bilish nima?
Bilish insonning tabiat, jamiyat va o`zi to`g`risida bilimlar 
xosil qilishga qaratilgan aqliy, ma’naviy faoliyat turidir. Inson o`zini kurshab 
to`rgan atrof-muxit to`g`risida bilim va tasavvurga ega bo`lmay turib, 
faoliyatning biron-bir turi bilan muvaffakiyatli shug`ullana olmaydi. Bilishning 
maxsuli, natijasi ilm bo`lib, har qanday kasb-korni egallash faqat ilm orqali ro`y 
beradi. Shuningdek, bilish insongagina xos bo`lgan ma’naviy extiyoj, hayotiy 
zaruriyatdir. Insoniyat ko`p asrlar davomida orttirgan bilimlarini umumlashtirib 
va keyingi avlodlarga berib kelganligi tufayli ham o`zi uchun qator qulayliklarni 

---

yaratgan. Inson faoliyatining har qanday turi muayyan ilmga tayanadi va 
faoliyat jarayonida yangi bilimlar xosil qilinadi. Kundalik faoliyat jarayonida 
tajribalar orqali bilimlar xosil qilish butun insoniyatga xos bo`lgan bilish 
usulidir. Bilimlar bevosita hayotiy extiyojdan, farovon hayot kechirish 
zaruratidan vujudga kelgan va rivojlangan. Insoniyatning ancha keyingi 
taraqqiyoti davomida ilmiy faoliyat bilan bevosita shug`ullanadigan va ilmiy 
nazariyalar yaratuvchi aloxida sotsial guruh vujudga keldi. Bo`lar — ilm-fan 
kishilari bo`lib, ilmiy nazariyalar yaratish bilan shug`ullanadilar.
Bilishning ikki shakli: 
kundalik (empirik) bilish va nazariy (ilmiy) 
bilish 
bir-biridan farqlanadi. Kundalik bilish usullari nixoyatda xilma-xil va 
o`ziga xos bo`lib, bunday bilimlarni sistemalashtirish va umumlashgan holda 
keyingi avlodlarga berish ancha mushquldir. Hozirgi zamon Karb 
sotsiologiyasida xalqlarning kundalik bilim xosil qilish usullarini o`rganuvchi 
maxsus soxa — etnometodologiya fani vujudga keldi. Gnoseologiya asosan 
nazariy bilish va uning rivojlanish xususiyatlarini o`rganish bilan shug`ullanadi. 
Nazariy bilishning ob’ekti, sub’ekti va predmetini bir-biridan farqlash muxim. 
Bilish ob’ekti
. Тadkikotchi-olim, faylasuf, san’atkor va boshqalarning, 
umuman insonning bilimlar xosil qilish uchun ilmiy faoliyati qaratilgan narsa, 
hodisa, jarayon, munosabatlar bilish ob’ektlari xisoblanadi. Bilish ob’ektlari 
moddiy, ma’naviy, konkret, mavxum, tabiiy va ijtimoiy bo`lishi mumkin. Bilish 
ob’ektlari eng kichik zarralardan tortib o`lkan galaktikagacha bo`lgan borliqni 
qamrab oladi. Bilish ob’ektlariga asoslanib, bilim soxalari tabiiy, ijtimoiy-
gumanitar va texnik fanlarga ajratiladi.