Universiteti tabiiy fanlar kafedrasi

Uzoq vaqt ezilish sindromi yoki shikastlanish toksikozi,uning simptomlari.
Birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish xususiyatlari va davolash.
Uzoq vaqt ezilish sindromi – shikastlanish toksikozi - o‘ziga xos bo‘lgan klinik holat bo‘lib, yumshoq to‘qimalarni tuproq, imoratlarning buzilgan qismlari bilan uzoq ezilishi (4-6 soatdan yuqori) natijasida vujudga keladi. Shikastlanish og‘irligi ko‘p sabablarga bog‘liq: ezilgan joyga, ezilishning kengligiga, davomiyligiga va boshqa sabablarga. Klinik kechishiga ko‘ra shikastlanish toksikozi M.I.Kuzin bo‘yicha 3ta davrga bo‘linadi: dastlabki, oraliq, kechikkan.
1. Dastlabki davri yumshoq to‘qimalarni ezilishi bilanoq boshlanadi. Bunda og‘riq impulslari reflektor ravishda buyrakdagi qon aylanishini buzadi. Bu davr 2-3 kun davom etadi va ezilishdan ozod qilingan to‘qimalarda shish va qon aylanishini buzilishi bilan xaraktyerlanadi. Odatda ezilishdan keyin 4-6 soat o‘tgach, umumiy ahvolning keskin yomonlashuvi kuzatiladi: tashnalik, qayt qilish, bo‘shashish va qo‘zg‘aluvchanlik, apatiya, tana harorati 39 gacha ko‘tariladi, puls tezlashadi, qon bosimi tushadi. Tyeri qavatlari ko‘kimtir, muzday, sarg‘imtir yoki qon aralashgan suyuqlik bilan to‘lgan pufaklar bilan qoplangan. To‘qimalarning kuchli shishi tufayli tomirlar pulsasiyasi judu sust yoki umuman aniqlanmaydi. Kuchli og‘riq vujudga keladi. Og‘ir hollarda intoksikasiya va o‘tkir buyrak etishmovchiligidan o‘lish mumkin. Engil hollarda esa vaqtinchalik umumiy ahvolni yaxshilanishi kuzatiladi(yolg‘on yaxshilanish davri).
2. Oraliq davri – o‘tkir buyrak etishmovchigi bilan xaraktyerlanadi. Og‘riq qaytalanadi, bel og‘riydi, siydik ajralishi kamayib, siydikda oqsil, mochevina, azot chiqindilari ko‘payadi(azotemiya). Takror qayt qidish kuzatiladi. Es-hush buzila boshlaydi, tana shishadi.
3. Kechikkan davr – (10-12 kun) ezilishdan keyin buyrak etishmovchiligi belgilari yo‘qola boshlaydi, shishlar butunlay yo‘qoladi, lekin ezilgan joydagi og‘riq zo‘rayadi. Tyeri osti qavati va boshqa to‘qimalarda yiringli o‘choqlar va trofik yaralar, chandiqlar, kontratura va boshqalar vujudga keladi.
Uzoq vaqt ezilish sindromida ko‘rsatiladigan birlamchi tibbiy yordami

• 
  Shikastlangan kishi ezilishdan ozod qilinadi.
  
• 
  Ezilgan joyni markazdan pyerifyeriyaga qarab siqib bog‘lash yoki ezilgan
  

joydan yuqoriga jgut qo‘yish kyerak.

• 
  Jarohatli joyga aseptik bog‘lam qo‘yiladi.
  
• 
  Standart shinalar yordamida immobilizasiya qilinadi.
  
• 
  Tez tibbiy muassasaga evakuasiya qilinadi.