O’zbekiston milliy universiteti Ijtimoiy fanlar fakulteti

O’zbekiston milliy universiteti

Ijtimoiy fanlar fakulteti,

Amaliy psixologiya yonilishi

2-bosqich talabasi Turdiboyeva

Madinaning ichki regulatsiya

fanidan yozgan 2- mustaqil ishi

Motiv turlari:

1.Ehtiyojlarning mazmuniga kora:

Biologik-bu biologik ehtiyojlarga bolgan motivlar yani:fiziologik(tashnalik, ochlik,uyqu),jinsiy, moslashuv ehtiyojlari.

Sotsial-insonlarning boshqalar bilan fikr almashishga,dunyo bilan axborot almashinuviga, shaxsning ijtimoiylashuviga bolgan ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan motiv.

Muvaffaqiyatga erishish motivi-turli kasb egalari faoliyati motivlarini organishda motivlar xarakterini bilish va ularni ozgartirish muammosini hal qilishda shu motivdan foydalaniladi.misol uchun faqat muvaffaqiyat motivi bilan ishlaydiganlar oldindan ishonch bilan shunday ish boshlaydilarki, nima qilib bolsayam yutuqqa erishish ular uchun oliy maqsad bolib qoladi.

Maglubiyatdan qochish motivi- bu motivga tayangan insonlarda esa aksincha, ishni boshlashdan oldin nima bolsa ham muvaffaqiyatsizlikka duchor bolmasliklarini oylashadi.shu tufayli ularda koproq ishonchsizlik, yutuqqa erishishga ishonmaslik pessimizimga oxshash holat kuzatiladi.

O’z-o’zini hurmat qilish motivi- har qaysi insonda ozini ozi hurmat qilishga ichki motivi boladi.bu insonning ijtimoiy davralarda ozini qay holda tutishi, nutq jarayonlarida sozlarni tanlab gapirishi,boshqalar bilan ornatilgan yaxshi munosabatlarda kuzatiladi.Boshqalrni fikrini hurmat qilgan inson ozini ham hurmat qilishmi biladi.

O’z-o’zini kamol toptirish motivi- bu motiv o’z o’zini anglash motivi deb ham yurutiladi.Yani bu oz ozini anglash- Birinchida, insonning ozod,erkin, nodir, ulug’ siymoligini anglash, va o’zida unga amal qilish sifatlarini shakllantirib borish bolsa, ikkinchidan uning oziga xos millliy-insoniy asoslarini ochib beruvchi etnik, manaviy-insoniy asoslarini angklash va ularga amal qilishdan iborat.

2.Predmetli mazmuniga ko’ra:

Predmetli-bu motiv kopincha faoliyat bilan bogliq.yani faoliyat predmetlilik hususiyatiga ega.faoliyat predmeti deb u bilan shugullaniladigan hodisalarga aytiladi.masalan, bilish-faoliyatning predmeti bolib, unga har hil axborotlar hizmat qiladi, oquv faoliyating predmeti- bilim, malaka, konikmalar, mehnat faoliyatining predmeti-yaratilgan muayyan moddiy mahsulot hisobllanadi.

Funksional-har hil turdagi madaniy faoilyat, masalan sport bilan shugullanishdan shaxsning manmunligi.

Meyoriy motiv-shaxsning biror vazifani bajarishdagi xatti harakatlari: javobgarlik, vijdonlilik, tezkorlik kabi holatlari meyoriy motivlarga misol boladi.

3.Umumlashganlik darajasiga kora:

umumlashgan-muvaffaqiyatga erishish motivi, muvaffaqiyatsizlikka yol qoymaslik motivi, qanday faoliyat yoki vaziyat bolishidan qatiy nazar , bu yerda muvaffaqiyat ham, muvaffaqiyatsizlik ham mavhum maqsad vazifasini bajaradi, biri ortiqcha belgisi bilan, ikkinchsi minus belgisi bilan,ifodalanuvchi motivlardir.

konkret motivlar- aniq doimiy motivlar, ular muntazam ravishda takrorlanadigan faoliyat bilan tavsiflanadi .Masalan qismlar yasash, fan bilan shugullanish.

yagona motivlar-bu shaxsning oziga tegishli bolgan motivlari.yani hisiyotlari, ularga nisbatan munosabati boshqalarnikidan ajralgan boladi, yani alohidalashgan motiv hisoblanadi.

4.SHaxsning ustanovkasiga kora:

shaxsiy motivlar- bu shaxsning motivatsiya funksiyasidagi ehtiyoji, faoliyatga xulq atvorga, ichki ruhiy chaqiruvlar shaxsning muayyan ehtiyojini amalga oshirish bilan bogliq.

ijtimoiy-jamiyatda malum bir orinni egallashga, etirof va hurmat qozonishga qaratilgan har hil turdagi faoilyatni vujudga keltiruvchi motiv.

egoistic- motiv xulq atvor va faoliyatning mohiyatini odindan belgilab beradi. bunda odamlarning xulq atvori va faoliyatida tor doiradagi yani- egoistic ehtiyojlarning amalga oshishiga bogli boladi.

G’oyaviy- goya bu- insn tafakkurida vujudga keladigan, jamyat va olamni maqsad sari yetaklaydigan fikrdir.goyaviy motivlar ham insonni malum ishlarga maqsadlarga undovchi kuchdir.

Axloqiy- bunday motivlar insonning tarbiyaviy holati, jamiyatda ozini qanday tutishiga aloqador bolgan axloq odoblarni oz ichiga olgan motiv.

Faoliyat turlariga kora:

Muloqot- bu insonlarning boshqalar bilan ijtimoiylashuv jarayonida vujudga keluvchi axborot almashinuv jarayoniga ehtiyoj paydo bolganda vujudga keluvchi muloqotga bolgan motivlar hisoblanadi.

O’quv motivlari-.oquvchida talim jarayonida turli xarakterdagi topshiriqlarni bajarish paytida intelektual faollik namoyon etishga, tafakkur qilish, talim olishda uchraydigan qiyinchiliklarni yengib otish, talim jarayonidagi faoliyatning qiziqarliligi bilan band qilib qoyish ham bunga misol boladi.

kasbiy faoliyat motivlari- shaxsning oz kasbiga, bajarayotgan ishiga bolgan munosabati, masuliyatni qanchalik his qilishi, berilgan topshiriqlarni qay darajada bajarishi hammasi kasbiy faoliyat motivlari hisoblanadi.Inson shu motiv orqali harakat qiladi va oz ishiga nisbatan faol yoki nofaol motivlar paydo boladi.

Vaqtli namoyon bolishiga kora:

doimiy- inson hayotida zarur bolgan ehtiyojlarni qondirishga undovchi motiv hisoblanadi.Misol uchun: oziq ovqatga bolgan ehtiyojni, kiynishga bolgan ehtiyojni insonlar bilan muomalaga bolgan ehtiyojni qondirishga undovchi doimiy paydo boluvchi motivlar.

Vaziyatli- turli hil vaziyatlar bolganda paydo boluvchi motiv.Misol: insonda kitob oqishga bolgan ehtiyoj paydo boldi,buni qoplash uchun unda vaziyatli motiv hosil boladi yani inson malum vaqt ichida shu kitobni oqib boladi va sinov testidan muvaffaqiyatli otadi.bu malum vaqt davomida vaziyat talab qilgani bois bajariladi.

Qisqa muddatli-bu judayan tez sodir boluvchi hamda tez unutiluvchi motiv hisblanadi.misol:insonda bir chiroyli manzarali davlat rasmini korib qoldi va u yerga borish hohshi paydo boldi.Ammo ertasi kuni bu esidan chiqadi va boshqa narsaga qiziqib korish paydo boladi.bu qisqa muddatli motiv deyiladi.

Anglash darajasiga kora:

Anglashilgan-motiv aniq bolsa yani shaxs nima uchun u yoki bu turli faoliyatni amalga oshirayotganligini, nima sababdan muvafaqiyatga erishayotganligini yoki erisholmayotganini bilsa , bu anglangan motiv hisoblanadi.

Anglashilmagan- bu ijtimoiy ustanovka tushunchasi orqali tushuntiriladi.yani ijtimoiy ustanovka shaxsning ijtimoiy obektlar, hodisalar, guruhlar , va shaxslarni idrok qilish, baholash, va qabul qilishga nisbatan shunday tayorgarlik holatiki, u bu baho yoki munosabatning qachon shakllanganini aniq bilmaydi