|
2.2 §.To‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlarni o’qitish metodikasi
ABC- to’g’ri burchakli uchburchak , uning to’g’ri burchagi C va A uchidagi o‘tkir burchagi α ga teng bo‘lsin. Tarifga ko‘ra α burchakka yopishgan katetning gipatenuzaga nisbati cosα ga teng.
Α burchakning sinusi deb (sinα bilan belgianadi) α burchak qarshisida yotgan BC katetning AB gepatenuzaga nisbatiga aytiladi.
Sinα=
Α burchakning tangensi deb (tgα bilanB belgilanadi) α burchak qarshisida yotgan BC katetning yopishgan AC katetga nisbatiga aytiladi.
tgα=
Burchaklarning sinusi va tangensi, kosinusi singari burchakning faqat kattaligiga bog’liq. Haqiqatdan ham pifagor teoremasiga ko‘ra ;
Ta’rifga ko‘ra: sinα= BC ning qiymatini qo‘yamiz.
cosα burchakning faqat kattaligiga bog‘liqligi sababli sinα ham faqat burchakning kattaligiga bog‘liq.
Ta‘rifga ko‘ra: tgα = surat va maxrajni AB ga bo‘lamiz:
Bundan tgα ham faqat burchakning kattaligiga bog‘liq ekanligi ko‘rinadi. Sinα , cosα va tgα ning ta‘riflaridan quydagi qoidalarga ega bo‘lamiz:
α burchak qarshisidagi katet gipatenuza bilan sinα ning ko‘paytmasiga teng.
α burchakka yopishgan katet gipatenuza bilan cosα ning ko‘paytmasiga teng .
α burchak qarshisidagi katet ikkinchi katet bilan tgα ning ko‘paytmasiga teng.
Bu qoidalar to‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlaridan birini va o‘tkir burchagini bilan holda qolgan ikkita tomonini topish imkonini beradi. Ikkita tomonini bilgan holda o’tkir burchaklarini topish imkonini beradi.
a = c sinα, b = c cosα, a = b tgα
Masala: To’g’ri burchakli uchburchakning c gipotenuzasi va o‘tkir burchagi α berigan. Katetlarni, ularning gipatenuzaga tushirilgan proeksiyalarini va gipotenuzaga tushirilgan balandligaini toping.
Yechilishi (20-rasm) : AC = AB cosα = c cosα
BC = AB sinα = c sinα ; AD = AC cosα = ; BD = BC sinα = ; CD = AC sinα = c cosα
Sinα, cosα va tgα uchun maxsus jadvallar tuzilgan. Bu jadvallar berilgan α burchak bo‘yicha sinα, cosα va tgα ni topish yoki sinα, cosα ,tgα ning qiymatlari tegishli burchaklarni topish imkonini beradi.
Hozirgi vaqtda shu maqsadda odatda mikrokalkulyatorlar ishlatiladi.
Xulosa
Umumta’lim maktablari matematika kursini oʻqitish jarayonida to‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar mavzusini oʻrganishda oʻquvchilar faolligini oshirish shakllantirishdan dastlab nazariy tushunchalar va ta’riflar ustida ishlash, umumlashtirish va konkretlashtirishga oʻrgatish tub va murakkb sonlarning turli masalalarni yechishga qoʻllanilishi tadqiq etish hamda ularning qoʻllanilishiga doir misol va masalarni echa olishga oʻrgatish muhim oʻrinni egallaydi.
Oʻquvchilar faolligini oshirish uchun to‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar sonlar mavzusiga doir mashq va topshiriqlarni bajarish bosqichlari asosida oʻrgatish, ular yordamida tahlil qilish, tadqiqot oʻtkazish ularning mantiqiy matematik faoliyat tadbiqlarini oʻquvchilarning amaliy faoliyatda zarurligi va qoʻllash usulariga oʻrgatishda foydalanish oʻquvchilarning bilim saviyalarining oshishiga va fikrlashlarini oʻstirishga ijobiy ta’sir koʻrsatadi.
To‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar sonlar mavzusiniga oid konkret mashqlar va masalalar echish jarayonida nazariy mantiqiy savollardan foydalanish na faqat oʻquvchilarning mantiqiy tafakkur koʻnikmalarini rivojlantirishga, balki nazariy koida va formulalarning tadbiqlarinig oʻzlashtirilishini ta’minlaydi va ularni bosqichma-bosqich tafakkur usullari mohiyatini tushunishlariga xizmat qiladi.
Oʻquvchilar faolligini oshirishda to‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar sonlar mavzusini xossalari va ularning masalalarga echishga qoʻllash usullari hakidagi bilimlar va koʻnikmalarni shakllantirishda yangi pedagogik texnologiyalarni qoʻllash: loyihalash usuli, axborot –kommunikativ vositalaridan foydalanish, turli interfaol dars usullarini qoʻllashi, bunda oʻqituvchining turli imkoniyatlardan foydalana olishi, tayyorlovchi savol va topshiriqlardan oʻrinli foydalana olishini talab etadi.
To‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar sonlar mavzusini oʻrganishda oʻquvchilar faolligini oshirishning nazariy asoslarini hamda ularning usullari xususiyatlari ochib berildi; tenglama va tengsizliklar oʻrganishda oʻquvchilar faolligini oshirish turli interfaol usullardan foydalana olish imkoniyatlari aniqlandi; tenglama va tengsizliklarni echish oʻquvchilar faolligini oshirishda loyihalash, kompyuter texnologiyalarini qoʻllash darsini tashkil etish imkoniyatlari va usullarini aniqlashga imkon berdi; tenglama va tengsizliklar oʻrganishda oʻquvchilar faolligini oshirishda an’anaviy usullardan foydalana olishga doir uslubiy ishlanmalar va tavsiyalar ishlab chiqildi.
Mavzu yoʻnalishida mavjud ilmiy- uslubiy adabiyotlarni oʻrgandi va tahlil qildi, ishning dolzarbligini asosladi.
To‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar sonlar mavzusini oid nazariy tushunchalar, va ularni echish usullarini oʻrganish hamda turli tipdagi mashklar va misollar echish asosida yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish asosida talabalar bilim va koʻnikmalarini rivojlantirish boʻyicha tavsiyalarini ishlab chiqdi.
Ishda berilgan zaruriy tavsiyalar mashqlar va masalalarni echib muhokama qilish asosida dars jarayonida qoʻllab koʻrdi va xulosalar chiqardi.
Oʻquvchilarning To‘g‘ri burchakli uchburchakning tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar koʻnikmalarni shakllantirishda turlicha savol va topshiriqlar, loyihalar matematika kursini oʻqitishda oʻquvchilarda na faqat puxta bilimlar egallashlariga, balki oʻquvchilar faolligini oshirish asosida ularning fikrlash koʻnikmalari, isbotlash usullari, tub va murakkaab sonlar toʻgʻrisidagi bilimlari mustahkamlashga, mantiqiy asoslash va tadqiq etishni talab etadigan biz ishlab chiqqan tavsiyalardan foydalanishlari muhim ta’sir koʻrsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
