Tarix darslarida texnika vositalaridan foydalanish

Tarix darslarida texnika vositalaridan foydalanish
Reja:


1. Tarix ta'limining texnika vositalari.
2. Tarix uqitishida ukuv filmlaridan foydalanish.
3. Ukuv eshittirishlari.

Ta'limiing vositalari uqitish v a urga nish sifatini kutarishga xizmat kiladi. Texnika vositalaridan foydalanish usullari, texnika vositalari joylashgan sinf xonasini jixozlash, ukuv teledasturlarini tashkil etish.

Tarix darslarida ta'limning texnika vositalaridan foydalanish darsning samaradorligini oshiradi. Ta'limning texnika vositalari uqitish va urganish sifatini kutarishga ukuvchilarning ukuv materialini kizikib urganishga va puxta uzlashtirishiga xizmat kiladi.
Tarix uqitish tajribasiga kura maktabda ta'limning kuyidagi texnika vositalaridan foydalanilmokda :
1.Oddiy texnika kurilmalari: Karta va ukuv kartinalari ilinadigan, yogochdan yoki boshka materialdan yasalgan siljiydigan oddiy kurilmalar: kuchma sinf yozuv taxtasi, sinf devoriga ilinadigan ikki yoklama ochiladigan yozuv taxta.
2.0voz apparatlar: plastinkalar kuyib ovoz chikaradigan asbob, . magnitafon, radiopryomniklar. Makta b tajribasida plastinkalar va magnit lentalar yordamida shuning dek radiopryomniklar vositasida ukuvchilarni mumtoz va uzbek chet el bastakorlarining asarlari bilan tanishtirish b organ sari keng kuloch yoymokda. Chunki musikiy ijobiy asarlarga doyr maktab kursining madaniy-tarixiy materialini plastinka va tasma yozuvlarisiz kursatib bulmaydi. Masalan,madaniyatga doyr mavzularni utgan musika asarlarini eshittirish darsni marokli kiladi. Badiiy asarlar yozilgan plastinka va mangit tasmalari xam bor. Darsda G.Gulomning "Sen yetim emassan" she'ri yozilgan plastinkadan foydalanish mumkin.
Jamoat arboblarining, masalan Prezident imiz I.A.Karimovning- nutklarini mangit tasmalariga yozib olib eshittirish mumkin.
Bu manbalardan foydalanishda kuyidagi usullar kullaniladi :
1.Yozuv materiallari yuzasidan ukuvchilarga savollar berish bilan bu yozuvlar dare materiali tarkibiga kiritiladi.
2.Avvalo gramplastinka yoki tasma yozuvi yozuvi eshitiladi. Sungra bu yozuv suxbati yordamida taxlil kilinadi.
3.Yozuvlar asosida ukuvchilarning mustakil ishlar tashkil kilinadi.
Ovozli texnika vositalariga radio eshittirishlari xam kiradi. Ukituvchi ukuvchilar uchun radio orkali maxsus dastur yoki umumiy dastur, buyicha tarixdan beriladigan eshittirishlarni eshittirishni tashkil etadi. Xozirgi vaktda bunday eshittirishlar kupincha magnit tasmasiga yozib olingan buladi.
Tarix darslarida magnitafon yozuvlaridan keng foydalaniladi. Radio va televideniye orkali beriladigan ukuv va sinfdan tashkari ishlarga bagishlangan eshittirishlar tarixiy vokealarning ishtirokchilari, mexnat kaxramonlari, yozuvchilar v a ijt im oni arboblar bilan utkazilgan uchrashuv materiallari ana shu magnitafon yozuvlarining asosini tashkil etadi. Bu uchrashuv materiallari ana shu magnitafon yozuvlarini tashkil etadi. Bu uchrashuv va suxbatlar takrorlaymaydi, yozib olingan magnitafon tasmasidan uzok yillar davomida va istagan vaktda darsda va darsdan tashkari mashgulotlarda foydalanish mumkin. Bu urinda xam texnika vositasi ukuvchiga kul keladi.
Xar xil kursatuv asboblari va kullanmalari ta'lim texnika vositalarining uchinchi guruxini tashkil etadi. Ular epidiaskop, diapozitiv, diafilmlar va ukuv kinofilmlaridan iborat.
Tarix darslarida bunday texnik sharoiti mavjud bulgan kino xonasi yoki texnika vositalaridan foydalanishga moslangan maxsus tarix xonasi bulishi kerak. Texnika vositalari bilan ta'minlangan xona vsosan kuyidagi talablarga javob berishi loz im :

1. 
   xonani tezda korongulashish va tezda yoruglatish mumkin bulsin.
   
2. 
   b) korongu paytda ukuvchilarning yozuv-chizuv ishlarini olib borshi, tasvirlarni daftarga tushirishi, darslik matni bilan ishlashi uchun utirgan urinlari maxsus lampochkalar bilan yoritiladigan bulsin.
   
3. 
   xonada juda katta yozuv taxtasi bulishi kerakki, uning bir kismi tasvir bilan band bulsa, bir kismi uchun bush bulsin.
   
4. 
   xarita va ras ml ar ilinadigan maxsus moslama bulsin.
   
5. 
   zarur texnika vositalari va ularni kursatadigan apparatlar xonada mavjud bulishi bilan birga ular tuzuk ishga yarokli xolda saklansin. Bunday maxsus tarix xonasi bulmagan takdirda sinfni xam uni texnika vositalaridan foydalanadigan kilib jixozlasa buladi. Bu xolda tegishli vosita va jixozlar maxsus javonda saklanadi.
   

Shisha yoki plyonkadan ishlangan rangli diapozitlar epidiaskop yordamida kursatiladi. Keyingi yillarda shishaga tushirilgan diapozitlar urniga di a filml ar yordamida namoyish kilinadi. Diafilmlardan xar bir ukituvchi xattoki, ukuvchilar xam foydalana oladilar.
Ukituvchi darsda diapozitif yoki diafilmdan t u li k yoki kisman foydalanishi, ba'zan butun darsni usha materillar asosida utkazishi mumkin.
Diapozitiflardan yangi mavzuni bayon kilishda xam takrorlash darslarda xam foydalaniladi. Xar kanday xolatda xam diapozitif va diafilmlar ukituvchi bayonining anik va jonli bulishiga yordam beradi.
U q u v kinofilmlari xam ta'limning kursatmali vositalari jumlasidandir. Tarix uqitishda ukuv kinofmlmli vositadir. Kinofilm ukuvchilar kuz ungida tarixiy vokeaning jonli obrazinm kursatmali kilib tulik xarakatda gavdalantiradi.
Ukuvchilar boshka kurgazmali kurollardan kura kinofilmlar vositasida tarixiy utmishni jonlirok i drok etadi. Tarixiy mavzularga bagishlangan badiiy filmlar (masalan "Muz jangi") "Jaxon tarixi" fanini uqitishda uzining mazmuni va tarixiy vokealarni jonli kilib kursatish jixatidan tarixiy badiiy asarlarga uxshab ketadi.
Kionfilmlar, ayniksa badiiy filmlar ukuvchilarga ijobiy ta'sir kursatish, estetik va axlokiy tarbiya berish vositasi xamdir. Kinofilmlar bilim olish vaktini iktisod kilish yordam beradi. Ukuvchilar oddiy sharoitda ukuvchining bayonidan muzey va xar xil tarixiy joylarga ekskursiyalarda bulib soatlar sarf kilib oladigan bilimlarni 10-15 dakikali filmni kurib xam olishlari mumkin. Ukuv filml arining emosion al, estetik ta'siri xam boshka kursatmali kurollarga nisbatan shubxasiz kuchlidir.
Xozirgi davrda barcha jabxeni uz ichiga oli borayotgan kompyuter t iz imi dan xam tarix darslarida foydalanish ijobiy natijalarga olib keladi. Masalan, ukuvchilarning olgan bilimlarini anik baxolashda kompyuterdan foydalanish mumkin. Bunda utilgan bob buyicha test savolllari tuzib javoblarini kompyuterdan olish mumkin.
Kinofilmni ukuvchilarga kursatishdan oldin, ukituvchining uzi uni sinchiklab kurib chikishi va urganishi lozim. Bu bilan ukituvchi filmning umumiy mazmuni bilan, asosiy dikkatni jal b kiladigan eng mux im kadrlar v a suxandon matni bilan tanishtiradi. Shundan keyingi film ukuvchilarga kursatiladi sungra film yuzasidan suxbat utkaziladi eng muxim kadrlar yuzasidan savollar beriladi, film mazmunig a boglab u i g a vazifa top shiri lad i.
Tarix uqitish tajribasida ukuv filmlaridan foydalanishning kuyidagi asosiy usullari mavjud :,
a) ukituvchi uz bayonini ukuv filmining eng muxim va yorkin kadrlarni kursatish bilan boglab olib beradi. Tanlab olingan usha kadrlarni izoxlaydi v a tegishli xul os a chikaradi.

2. 
   10-15 dakikali kiska ukuv filmlariga bagishlab dare utkaziladi.
   
3. 
   maxsus kino darsi tashkil etiladi.
   
4. 
   darsdan tashkari vaktda film tamosha kilinadi.
   

Ta'lim tizimida ijobiy uzgarishlar davom etayotgan bir paytda tarix uqitishda teleeshittirishning ikki xilida foydalanilmokda.
a) sinfda kabul kilish uchun beriladigan ertalabki kursatuvlar.
b) ukishdan tashkari vaktlardagi telekursatuvchilar. Ukuvchilar bu eshittirishlarni uyda tomosha kiladilar. Ukuv telekursatuvlarini kabul kilish uchun maktabda oynadari parda bilan berkitilgan, ikki televizorli maxsus yoritish apparatlari muxayyo bulgan sinf xonasi bulishi zarur.
Darsda ukuv telekursatuvlarining ikki xil turi kabul kilinadi .
a) 15 dakikali telekursatuv.
b) 30-40 dakika davom etadigan yangi mavzuni bayon kilishga bagishlangan mavzuga moye teledars yoki takrorlash darsi.
Telekursatuvga yirik olimlarni, yozuvchilar, tajribali ukituvchilar, yuristlarni xam da tarixiy vokealarning ishtirokchilzrini jalb etish ukuv materialini urganishning dolzarbligi va mazmundorligini oshiradi.
Ukituvchi teleeshittirshni kabul kilishga puxta tayyorgarlik kuradi. Ukuvchilarning telekursatuvlar mazmunini puxta uzlashtirib olishlari usun ukituvchi ularga eshittirsh mazmuni yuzasidan savollar beradi yoki boshka vazifalar topshiradi. Natijada ukuvchilar kursatishni faol fikrlab uzlashtiradilar. Ukituvchi teledarsni suxbat bilan yakunlaydi.
Shunday kilib, teleekran tarix uqitishda kursatmalilikning samaradorligi ya nad a o shiri b yuboradi. Tarix uqitish tajribasi teledars goyaviy-tarbiyaviy va didaktik jixatdan kursatmali vositalarda kura xiyla afzal ekanligini isbotlaydi.


ADABIYOTLAR.

1. 
   I.A.Karimov. Tarixiy xotirasiz kelajak yuk. T. O’zbekiston 1998 i.
   
2. 
   Sa'diyev S.A. Maktabda tarix uqitish metodikasi. T. Ukituvchi. 1978.
   
3. 
   Sa'diyev S.A. Maktabda tarix uqitish metodikasi. T. Ukituvchi. 1989.
   
4. 
   Sa'diyev S.A. O’zbekiston xalklari tarixini uqitish T. O’zbekiston.1993.
   
5. 
   «O’zbekiston tarixi» dasturi. Toshkent. 1980-1990.
   
6. 
   www.ziyonet.uz