Universiteti arxitektura fakulteti

Aymaq
Mаydanınа 
%
dа 
Bir jasawshıǵa tuwrı 
keletuǵın 
maydan, 
m
2
 
Mikrorаyon baǵı
2,47 
100 
3,7 
Sonıń menen birge: 
trotuarlar, mаydanshаlаr 
0,32 
13 
0,48 
Shámenzarlar, toǵaylıqlar, 
terek nálleri 
2,15 
87 
3,22 
Sport mаydanshаlаrı 
0,88 
- 
1,3 

---

90 
Mirkorayondaǵı baǵtıń quramında taza kóklemzarlastırılǵan maydanshalar; 
suw háwizleri; trotuarlar (eni 1-2 m); úlkenler hám balalar dem alıw maydanshalari; 
kóklemzarlastırılǵan sport hám xojalıq maydanshaları.
Tınısh dem alıw orınları mikrorayondaǵı baǵtıń 40% maydanın quraydı. Bul 
jerde skameykalar, aylanıw orınları, aywan
hám shámendegi
dem alıw maydanshaları 
jaylasadı. Oyınlar ushın attrakcionlar, sport quralları, balalar shomılatuǵın basseynler 
jaylastırıladı. Kóklemzarlastırılǵan ushastkalar ushın baǵtıń 80% in qurawı kerek.
Imaratlar salınıwı tıǵızlıǵı usınıs etiletuǵın ıssı klimat sharayatında, 
kóklemzarlastırılǵan 
keńislik 
xananıń 
interyerine 
qosıladı, 
mikrorayonnıń 
kóklemzarlastırılıw strukturası kóklemzarlastırılǵan ushastkalar sistemasındaǵı 
kóriniste bolıwı múmkin.
Jasaw kóshelerindegi trotuarlardıń kóklemzarlastırılıwda qatar egilgen terekler, 
toǵaylıqlar
hám gúlzar-gazonlar isletiledi.
Shártlilik tiykarında ósimliklerdi saya payda etetuǵın, qaytarılǵan radiaciyanı 
páseyttiretuǵın hám dekorativ ósimliklerge bóliw múmkin.
Saya payda etiwshi ósimlikler, bul tıǵız egilgen, biyik kóterilgen, shaqaları 
qalıń bolǵan terekler bolıp, olardıń massivi málim muǵdarda quyash radiakciyasın 
ózinde jutıw qábiliyetine iye boladı. Bunnan tısqarı, shaqalarınıń ótkiziwsheńligi hám 
puwlanıwı processi hawanıń cirkulyaciyasın (aylanip turıwın) támiynleydi. Rejede 
shaqalardıń proekciyası tásirinde payda bolatuǵın maydan quyash nurınan qorǵalǵan 
eń jaqsı orın bolıp esaplanadı. Quyash nurınıń túsiwine qarap kún dawamında belgili 
ushastkanıń ornalasqan ornı hám ólshemi ózgerip turadı.
Bunda terekler shaqalarınıń astında hawanıń aǵımı derlik qarsılıqsız (biymálel) 
háreket qılıwı názerde tutıladı. Biyiklikte bolsa qarama-qarsılıǵı júz beredi, sebebi 
tereklerdiń ushları hawa háreketine tosqınlıq etiwi múmkin. Sol baylanısta biyikke 
qaray ósetuǵın tereklerdiń iri massivleri bir hám eki qabatli imaratlardan bolǵan 
ushastkalar ushın usınıs etiledi. Úsh, altı qabatlı imaratlar salınǵanda biyik tereklerdi 
egiw kerek emes, sebebi bul jaǵdayda ortalıqtıń hawa almasıwı jamanlasadı hám 
terek-putaları dárejesine deyin shıǵarılǵan ashıq xanalardıń (lodjıya, galereya) 
temperaturası kóteriledi.

---

91 
Júdá biyik úyler salınǵan imaratlardıń ushastkalarında úlken tereklerdi egiwden 
bas tartıw kerek. Onıń ornına bolsa imarattı saya payda etetindey etip jobalastırıp, 
jaylastırıw kerek. Bul jaǵdayda ósimlikler dekorativ maqsetler ushın xızmet etiw hám 
qaytarılǵan radiaciyadan qorǵanıw quralı retinde isletiliwi kerek. Radiaciyanıń 
kemeytiriliwine bolsa hawanıń erkin cirkuliyaciyasına kesent bermeytuǵın shóp 
hámtoǵaylıqlar járdem beredi. Sonday-aq, ıssı klimat sharayatındaǵı kóp qabatli 
qurılısta ósimliklerdi diywal hám aynalardan uzaǵıraq egedi, sebebi olar hawanıń 
erkin jańalanıwına tosqınlıq qıladı.
Jasaw orınlarındaǵı aymaqlardıń kóklemzarlastırılıwı – piyada jolları hám 
maydanshalardıń maksimal dárejedegi artıqsha qızıp ketiw waqıtlarında radiaciyanıń 
shekleniwine járdem beredi (trotuаrlаr, piyadalar júretuǵın jollar,
tar kóshelerdiń 2/3 
den kem bolmaǵan maydanı hám balalar oynaytuǵın maydanshalar hám tınısh dem 
alıw orınlarınıń 
½
maydanı saya bolǵan bolıwı kerek ).
-artıqshа qızıp ketiw waqıtlarında tutasqan aymaqlar ushın qosımsha ıssılıq 
júkleniwleri jaratılǵan imaratlardıń diywalları, qubla hám batıs orientаciyadаǵı tutas 
tosıqların rаdiаciyadаn qorǵaw;
-topıraqtıń rаdiаciyasın sheklew; 
-tez-tez bolatuǵın kúshli samallar payda bolǵan rayonlarda samaldıń tezligin 
páseyttiriw jolı menen ketetuǵın hám kem samallı oblastlarda hawa almasıwın 
saqlaytuǵın, hawanı tazalaw ushın optimal sharayatlardı jaratıw.