Universiteti a. Abdusamedov, B. Jalilov, A. Tashanov

94 William LRow e. Philosophy of Religion. USA W adsw orth Cengage Learning, 2007. P. 20
60

---

izohlangan” va “o‘zini-o‘zi izohlagan” - bundan yaqqol ko'rinib 
turibdiki, borliqqa muhtojlik boshqalar tomonidan izohlangan 
mzvjudlik borligidir. 0 ‘zi mavjud borliqda biz borliq bu mavjudlik u 
o‘zining tabiati uchun savoli shuni tushunamiz. Bu g ‘oya ко‘rib 
turganimizdek bo‘limdaii oldinda, Xudoning teistik g ‘oyasidagi 
muhim ahamiyati bor. Qayta, Anselnisning 3 holat terminida, o‘zi 
mavjud borliq b shunday borliqki mavjudlik o‘zini - o‘zi izohlaydi. 
Bu ikki g‘oya bilan qurollangan, borliqga muhtojlik g'oyasi va o‘zi 
mavjud borliq g‘oyasini biz endi Olam munozarasining 1-qismiga 
qo‘ya olamiz.
1.Barcha borliq (mavjud bo‘lgan yoki mavjud bo‘lganlik) borliq 
muhtojlik yoki o‘zi mavjudlik borliqdan biridir.
2.Barcha borliq emasligi borliqqa muhtojni bor qila oladi.
3.Mavjud bo‘lish o‘zi mavjud borliq demakdir.35
Buning ma’nosi agar bizning olamimizda sabab bizni olamni 
mavjud bo‘lishdan oldin, biroz vaqtinchalik lahzalami mavjud 
bo‘lishiga sababchi bulmagan bo‘lar edi.Qanday qilib, u o'shanda 
bizning olamni paydo bo‘lishiga sababchi bo‘lgan bo'lishi mumkin? 
Kalam Kosmetologiya munozarasini qo‘llab - quvatlovchi mashxur 
shaxslardan biri Villiam Heyn Krad, bir necha faylasuflami bu ishda 
sanab o‘tadi. Immanuel Kant tomonidan ko‘zda tutilgan misolni 
beradi, ya’ni og‘ir bir to‘pning yoqimsiz (zararli) ta ’sirlariga barham 
berishini asoslab beradi, o‘sha zararli ta’sirlami yoqilish ruhan 
siqilishga sabab bo‘ladi. Kraigning xulosa qilishicha:
Bu yerda tushunchani izohlashda qiyinchilik yo’qdek bo‘lib 
tuyuladi, olamning paydo bo‘lish sababi olamning paydo bo‘lishi 
bilan bir vaqtda harakatlanadi. Shuning uchun ham biz aytishimiz 
kerakki, olamning paydo bo'lishi sababi. Big Bangda oldin 
vaqtinchalik bo‘lmagan bo‘lishiga qaramasdan, Big Bangda oldingi 
sabablardan biri bo‘lgan . Bu g‘oya so‘ngra olamning paydo bo‘lishi 
bilan o'sha vaqtlarda boshlanadi. Olamning sababi, u o ‘zi nima 
bo‘lishidan qatiy nazar vaqtinchalik emas, chunki uning mavjudlik 
Ichiga kirishini talab qiladi. Kraigning sabablari shunchalik mohiyatli 
sdiki, ularda Ollohga ishonishning an’anaviy fazilatlari: mukammal 
yaxshilik, bilarmonlik va qudratlilik bor edi. Borliqning vaqtinchalik 
bo‘lishi uchun bu savolda 3 ta xususiyat bo‘lgan bo‘lishi kerak