Universiteti a. Abdusamedov, B. Jalilov, A. Tashanov

u Дин фалсафаси (у^ув к^лланма). -Т .; 2011.-Б .74.
12 Qarang: Фалсафа. Комусий лyfaт. -Т.: "Шарк,", 2004, -Б.428.
31

---

aniqlik bilan tartibga keltirilgan va vu qachonlardir bu haqida fikr 
yuritgan barcha insonlarni zavq ila hayratga keltiradi. Vositalami 
oxiriga moslashtirish qiziquvchanligi butun tabiat, yani inson 
ijodkorligi maxsuloti, inson loyxasi, o‘y - fikr, donoligi va aqli bilan 
aniq o'xshaydi, hattoki u ba’zida ustun kelsa ham. Natijalaming 
hammasi bir - biriga o‘xshashidan beri, o'xshashlikning barcha 
qoidalari asosida xulosa chiqarishga etakladi , unda, hatto sabablar 
ham o ‘xshash, zeroki inson aql - idroki anchagina qobiliyatlarga 
erishilganligiga u bajargan ishlaming ulkanligiga taqsimlanishiga 
qaramasdan u tabiat muallifi bilan qaysidur ma’noda o‘xshash.13
Bin psixologiyasi. Psixologiya (yun. psyche - jon, logos - ilm 
degan ma’noni anglatadi) - inson va hayvonlar psixik (ruhiy) hayoti 
to‘g‘risidagi fan. Din psixologiyasi esa falsafa va psixologiya fanining 
yo‘na’iishlaridan biri bo‘lib, inson psixikasida dinni idrok etish, 
tushunish, talqin qilish haqidagi qonuniyatlami o‘rgatuvchi fandir.
Psixologiyaning o‘rganadigan hodisalari muhim bir sohasi ruh 
(jon) masalasi ekan u, jamiyat rivojining ilk davrlaridan boshlab 
odamlami qiziqtirgan muammolardan hisoblanadi. Bunga javoban 
qadimgi dunyo odamlarida turli diniy-mifologik qarashlar shakllana 
bordi. Psixik hodisalar haqidagi dastlabki ilmiy qarashlar Hindiston, 
Xitoy, Misr, Vaviloniya, Yunon, Gruziyalarda ruh (jon) haqidagi 
diniy-mifologik tasavvurlarga qarshi ruhiy (psixik) holatning organi 
miya degan fikrni asoslashga harakat qildilar. Inson ongini tuzilishi, 
rivojlanishi qonuniyatlari va xususiyatlarini deyarli barcha tabiiy. 
ijtimoiy-gumanitar 
fanlar 
o‘ziga 
xos 
tomonlarini 
o‘rganadi. 
Psixologiya fani o‘zining o‘rganadigan obyekti, predmeti bo‘1 gar 
holda, din psixologiyasi esa diniy ongning psixologik xususiyatlarini 
o'rganadi.
Diniy ong muayyan diniy tasawurlar, diniy ta’limotlar, turli urf- 
odat, marosimlar ta’sirida shakllanadi. 
Demak din, 
nafaqat 
tasawurlar, g‘oya, e’tiqod, ya’ni ongga tegishli (ijtimoiy va 
individual) fenomenlami, balki odamlaming o‘zaro yoki bir-birlari 
bilan munosabatda sodir bo‘luvchi ibodat turlarini hamda ulami 
boshqaruvchi diniy tashkilotlar tizimidan iboratdir. Ammo diniy 
tashkilotlar, diniy institutlar faoliyatini o ‘rganish din psixologiyasi 
vazifalari qaroriga kirmaydi. Lekin din psixologiyasi rivojiga ta’sir