Умурзоқов, А. Тошбоев

Соф пул тушум бу – умумий пул тушумидан қўшилган қиймат, акциз солиғи ва экспорт божи олиб ташлангандан қолгани.

Асосий ишлаб чиқариш фаолиятидан олинадиган бошқа даромадларга ундирилган ёки эътироф этилган қарзлар, ҳисобот йилида олинган ўтган йилги фойда, ошхоналар ва ёрдамчи хизмат даромадлари, асосий воситаларни тугатишдан келган даромадлар, давлат субсидиялари, холисона моддий ёрдам ва бошқа даромадлар киради.

Молиявий фаолиятдан олинган даромадларга – олинган даромад трансферти, қимматли қоғозлар бўйича даромадлар, мол-мулкни узоқ муддатли ижарага беришдан олинган даромадлар (лизинг тўловини олиш), валюта счётидаги ижобий курс тафовутлари, қимматли қоғозларни қайта баҳолашдан олинган ва бошқа даромадлар киради.

Фавқулодда фойда – бу кўзда тутилмаган, тасодифий тусга эга бўлган, ҳодиса ёки хўжалик юритувчи субъектнинг одатдаги фаолияти доирасидан четга чиқадиган тусдаги операциялар натижасида пайдо бўладиган ва олиниши кутилмаган фойдалар.

Сотилган маҳсулот рентабеллиги (РСМ) ёки ялпи фойда бўйича рентабеллик

(РЯФ)


РСМ 


ЯФ _;
ССТ

Бунда: РСМ – сотилган маҳсулот рентабеллиги.
Сотилган маҳсулот рентабеллиги сотилган маҳсулотнинг ҳар бир сўми қанча ялпи фойда келтирганини кўрсатади.

11. Соф фойда бўйича рентабеллик (РСФ).

РСФ 

Бунда: РСФ – соф фойда бўйича рентабеллик.

СФ _;
ССТ

Соф фойда бўйича рентабеллик ҳар бир сотилган маҳсулот корхона учун қанча соф фойда келтиришини ёки сотилган маҳсулот таркибида қанча соф фойда келтиришини ёки сотилган маҳсулот таркибида қанча соф фойда борлигини ифода қилади.
Юқорида келтирилган молиявий ишлаб чиқариш кўрсаткичлари корхона фаолиятини таҳлил қилиш, тадбиркорликни мақбул ва самарали йўлларини белгилаш, инвестицияларни жалб қилиш имконини беради.

Қисқача хулосалар

Фермер хўжалигида маҳсулот ишлаб чиқариш, аввало, унинг самарадорлигини оширишга қаратилгандир. Иқтисодий самарадорлик фермер ишлаб чиқариш воситалари ва жонли меҳнатни қўллаш орқали олинган фойдали натижа ёки жами ресурслар бирлигига олинган пировард натижадир. Хўжаликнинг ишлаб чиқариш фаолиятига баҳо берганда иқтисодий кўрсаткичлар, ялпи маҳсулот ва ялпи даромад (фойда)ни назарда тутамиз. Шу иқтисодий кўрсаткичлар асосида фермернинг иқтисодий самарадорлиги аниқланиб уни ошириш йўллари бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқилади.

Назорат ва муіокама учун саволлар

1. 
   Єишлоє хўжалигида иєтисодий самарадорлик тушунчасини айтинг.
   
2. 
   Иєтисодий кўрсаткичларга нималар киради?
   
3. 
   Иєтисодий кўрсаткичларни аниєлашда єандай усулларни биласиз?
   
4. 
   Фермер хўжалигининг иєтисодий самарадорлигини оширишда єандай тартиб єўлланилади?
   

Асосий адабиётлар

1. 
   Каримов И. А. “Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўллари”. –Т.: “Ўзбекистон”, 1995, 71 б.
   
2. 
   Каримов И. А. “Қишлоқ хўжалиги тараққиёти-тўкин ҳаёт манбаи”. –Т.: “Ўзбекистон”, 1998.
   

3. 
   Емельянов А. М. Экономика сельского хозяйства. Москва. 1982. 550 б.
   
4. 
   Коваленко Я. И. Экономика сельского хозяйства. Москва. ЭКМЭС. 1998.
   
5. 
   Абдуғаниев А., Абдуғаниев А. А. “Қишлоқ хўжалиги иқтисоди”. –Т.: “ТДИУ”, 2004 й.
   
6. 
   Салимов Б. Т. ва бошқалар. “Фермер ва деҳқон хўжалиги иқтисодиёти” –Т.: ТДИУ, 2003, 142 б.
   
7. 
   Тошбоев А. Ж. “Тармоқ иқтисоди ва менежмент” фанидан амалий машғулот олиб бориш учун услубий қўлланма. –Т.: “ТИҚХМИИ”, 1999, 38 б.
   
8. 
   Попов Н. А. Экономка отраслей АПК. Курс лекции, 2002, http://family.taukita.ru/item22219310.htm
   

12.