Умурзоқов, А. Тошбоев

Кўкат ўғитлар ёки сидератлар – далаларда айрим дуккакли ўсимликларни ўстириб, тупроқни азот ва органик моддалар билан бойитиш учун тупроққа қўшиб юборилади. Дуккакли ўсимликлар ҳаводаги азотни ўзига тез ўзлаштиради. Кўкат ўғитлар йиғувчи дуккакли сидератлар таркибида 150 – 200 кг азот бўлган гектарига 40 – 50 тонна кўк масса тўпланади. Таркибида азот тутиши бўйича 1 тонна кўкат ўғит 1 тонна гўнгга тенг келади. Лекин ўсимлик кўкат ўғит таркибидаги азотдан фойдаланиш коэффициенти гўнгникидан икки марта юқори (7.3.6-жадвал).

Аралаш гўнг	5.0	2.4	5.5	7.0
Люпиннинг кўк массаси	4.5	1.0	1.7	4.7
Қашқарбеданинг кўк массаси	7.7	0.5	1.9	9.7

Бозор иқтисодиёти шароитида қишлоқ хўжалик экинларининг ҳажми ва сифатини яхшилашда турли тадбирлар ўтказилиб, амалиёт синовидан ўтмоқда. Жаҳон тажрибаси шуни кўрсатадики, чорва моллари кам бўлган ҳудудларда кўкат ўғитлардан органик ўғит сифатида фойдаланиб келинмоқда. У жойларда ўз самарасини бермоқда. Шунинг учун республикамизда ғалла мустақиллигига эришилган бир пайтда, фермер хўжаликлари 850

минг гектар ерга деҳқончилик қилмоқда. Шу ғалла майдонларида кўплаб сомон ва бошқа кўкат ўтлар бўлиб, уни ўғитга айлантириш ва ўз вақтида шудгорлаш орқали ҳам тупроқни органик ўғит билан бойитишимиз мумкин. Биз ғалладан бўшаган ерлар ва таркибида минерал озиқлар кўп бўлган ўсимликларни экиб уларни ўғитга айлантиришни тавсия этамиз. Ҳар бир тонна кўкат ўғитнинг таркибидаги минерал ўғитлар борлиги аниқланади.

4.