Умурзоқов, А. Тошбоев

Меҳнат ресурслари ва ундан фойдаланиш

К
ишиларнинг меҳнат қилиш қобилияти, уларда бўлган жисмоний ва маънавий қобилиятлар йиғиндиси иш кучи дейилади. Иш кучи одамнинг меҳнат қобилияти бўлиб, ҳар кандай жамиятда ва ишлаб чиқариш шароитларида турлича фаолият кўрсатади.
Қишлоқ хўжалигида меҳнат қилиш қобилиятига эга бўлган фуқаролар меҳнат ресурслари деб аталади. Уларнинг ҳуқуқий асослари Республика Олий Мажлиси томонидан қабул қилинган «Меҳнат кодекси»да (1996 й.), «Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида»ги (1998 й.) Қонунларда батафсил кўсатилган. Меҳнат ресурслари 16 ёшдан 60 ёшгача бўлган эркаклар, 55 ёшгача бўлган аёллар ҳисобланади. Шу билан биргаликда меҳнат қилиш имкониятига эга бўлган ўсмирлар ва нафақахўрлар ҳам меҳнат ресурслари саналади.
Қишлоқ хўжалигида фан техника ва чет эл технологиялари натижасида оддий меҳнат мураккаб меҳнатга, қишлоқ хўжалик меҳнати эса интелектуал меҳнат турига айланиб бориши керак. Бу эса бозор талаби бўйича қишлоқда меҳнат ресурсларининг малакасини оширишни талаб этади. Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги олий ўқув юртлари, коллеж ва ихтисослашган мутахассислик курслари фаолият кўрсатиб, бозор иқтисодиётига асосланган малакали кадрлар тайёрлаб бормоқда. Кадрлар тайёрлаш тадбирларининг асосий мақсади қишлоқ хўжалигини яна саноат усулида ривожлантириб, механизациялаш даражасини оширишдир.
Меҳнат ресурслари баланси - меҳнат ресурслари сонининг режалаштирилган, бажариладиган ишлар учун унинг бажарилган ишига тўғри келишидир.
Меҳнат ресурслари билан таъминланиш даражасини мавжуд ресурсларнинг йиллик иш вақти фондини, ишлаб чиқаришнинг иш кучига бўлган талабига бўлиш йўли билан аниқланади. Хўжаликнинг иш кучига бўлган талаби, технологик карта бўйича бажариладиган иш ҳажмига қараб аниқланади. Қўл кучи билан бажариладиган ишлар киши-куни, киши-соати ҳисобида белгиланади. Ўзбекистон шароитида йилнинг 282 куни давомида деҳқончилик ишларини бажариш мумкин. Ишловчининг йиллик иш вақти фондини аниқлаш учун йилнинг ишга яроқли кунидан дам олиш (52 кун), байрам (19 кун) таътил кунларини чиқариб
ташлаш керак. 282-52-19 кунни ташкил этади.

2.