Umurtqalilar zoologiyasi

miya qutisi 
va 
visseral 
skeletga bo'linadi. Suyakli 
baliqlarning bosh skeleti deyarli faqat suyak to'qimadan tashkil 
topgan bir qancha ayrim suyaklardan tuzilgan. 
35-rasm. Zog'ora baliqning umurtqalari: 
A — tana um urtqasi, В — dum umurtqasi: 1-um urtqa tanasi, 2-ko‘ndalang 
o lsimta, 3-qovurg‘a, 4-ustki yoy, 5-ustki ostist o ‘simta, 6-pastki yoy, 7-pastki ostist 
o ‘simta. 
Miya qutisi bir necha bo'limga bo'linib, bu bo'limlarda bir 
qancha suyaklar joylashgan. Uning ensa bo'limi 
ensa teshigini 
(36-rasm) o'rab turadigan to'rtta ensa suyagidan tashkil top­ 
gan: katta ensa teshigining pastki qismida toq 
asosiy ensa 
suyagi,
ikki yon tomonida bir juft 
yon ensa suyagi 
va ustida 
bitta 
ustki ensa suyagi 
bo'ladi. 
Eshituv bo'limida eshituv kapsulasini tashkil etadigan quloq 
suyaklari bor, ular zog'ora baliq miya qutisining har tomonida 
to'rttadan joylashgan. Miya qutisining old qismidagi ko'z 
bo'limida ko'zlararo to'siqni hosil qilishda ishtirok etuvchi 
suyakli baliqlarning ko'pchiligida tog'ayligicha qoladigan 
ponasimon suyaklar yoki sfenoidlar yotadi. Chunonchi: toq 
asosiy ponasimon suyak, 
juft 
qanot-ponasimon suyak
va 
juft 
ko‘z-ponasimon suyak 
boiadi. Bu suyaklar ko'zlararo 
yupqa to'siqqa joylashganligidan ko'p hollarda tajriba vaqtida 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
sinib, buzilib ketadi. Nihoyat, miya qutisining oldingi qismi, 
ya’ni hidlov boiimining asosini tog'ay holicha qoladigan hid­ 
lov suyaklari tashkil etadi. Bu boiimda bitta oraliq hidlov 
suyagi boiadi. 
//
to 9 в 7 6 гг
* 
s 
г
j 
J 
36-rasm. Zog‘ora baliq bosh skeletining uzunasiga kesimi: 
1-asosiy ensa suyagi, 2-yon ensa suyagi, 3-ustki ensa suyagi, 4-oldingi quloq 
suyagi, 5-ustki quloq suyagi, 6-qanot-ponasimon suyak, 7-ko‘z-ponasim on suyak, 8-
parasfenoid suyagi, 9-dimog‘ suyagi, 10-oraliq hidlov suyagi, 11-rostrum (tumshuq) 
suyagi, 12-ustkijag‘ suyagi, 13-jag‘oldi suyagi, 14-tish suyagi, 15-jag‘ oraliq suyagi, 16-
kvadrat suyagi, 17-qanotsimon suyaklar, 18-shoxsimon til suyagi, 19-ostki halqum 
tishlar, 20-jabra yoylari, 21-jabra shu’lalari, 22-asosiy ponasim on suyak, 23-kopula. 
Bu suyaklarning hammasi kelib chiqishi jihatidan xondral 
(birlamchi) suyaklardir. Miya qutisini ustki va ostki tomondan 
qoplovchi suyaklar kelib chiqishi jihatidan qoplagich (ikkilam­ 
chi) suyaklardir. Ular dastlab terining biriktiruvchi to'qima 
qatlamida vujudga kelgan bo'lib, so'ngra terining ostiga, ya’ni 
bosh skelet tog‘ayining ustigajoylashgan. Shulardan miya qutisi­ 
ning ust qismiga juft bosh tepa suyagi (37-rasm), manglay 
suyagi va burun suyagi, pastki qismida esa katta toq parasfe- 
noid suyagi o'rnashgan. Parasfenoid suyak butun miya qutisi 
uchun asosiy to'siq vazifasini bajaradi va uning oldida toq di­ 
mog* suyagi ham boiadi. Yuqorida aytilganlardan tashqari 
miya qutisining yon tomonida ko'z kosasini har tomonlama 
halqasimon o'rab olgan mayda ko'z atrof suyakchalari bor, 
bulardan eng oldingisi ko'z yosh suyagidir. 
64 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi