Umumiy psixologiya

12-MAVZU: KATTAGURUHLARPSIXOLOGIYASI

Reja:

1.Kattaguruhlarpsixologiyasigaxosumumiyxususiyatlar.

2.Etnikguruhlarpsixologiyasi.

3.Kattaguruhlarniilmiytadqiqqilishningmetodologikmuammolari.
Tayanchtushunchalar:kross-madaniytadqiqotlar, etnotsentrizm, etnikidentifikatsiya, etnikstereotiplar, milliyxarakter, milliytuyg‘ular, etnopsixologiya.
12.1.Kattaguruhlarpsixologiyasigaxosumumiyxususiyatlar.

Kattaguruhlarkishilarningshundaybirlashmalariki, undagiodamlarsoniavvaloko‘pchiliknitashkiletibma’lumsinfiy, ilmiy, irqiy, professionalbegilarularningshugurhgamansubliginita’minlaydi. Kattaguruhlarnitashkiletuvchilarko‘psonlibo‘lganligivaularxulq-atvorinibslgilovchimexanizmlarningo‘zigaxosligitufaylibo‘lsakerak, ijtimoiypsixologiyadaolimlarko‘pinchakichikguruhlardaisholibborishniafzalko‘radilar. Lekinkattakishilaruyushmasiningpsixologiyasinibilishjudakattatarbiyaviyvasiyosiy-mafkuraviyahamiyatgaega. Busohadagitadqiqotlarningkamligibirtomondan, aytibo‘tilganidekko‘pchilikniqamrabolishdaqiyinchiliklarbo‘lsa, ikkinchitomondan, kattaguruhlarpsixologiyasinio‘rganishgaqaratilganmetodikishlarzahirasiningkamligidir. Masalan, ishchilaryokiziyolilarsinfipsixologiyasio‘rganilishikerak, deylikAvvaloo‘shaishchilarningsoniko‘p, qolaversa, ishchilarningo‘ziturliishlabchiqarishsharoitlaridaishlayotgan, turliiqlimsharoitlaridayashayotganturlimillatgamansubkishilardir. Ularningbarchasiniqamraboladiganyagonaishonchlimetodikanitopishmasalasitadqiqotchioldigajudajiddiymuammolarniko‘yadi. Shuninguchunxamharbirkattaguruhgataalluqlibo‘lganasosiy, etakchisifatnitopishvashuasosdauningpsixo­logiyasinio‘rganishhozirchaijtimoiy-psixologiyadagiasosiymetodologikyo‘llanmabo‘libkelmoqda. Qolaversa, kattaguruhlarjamiyatningtarixiytaraqqiyotimobaynidashakllanganguruhlarbo‘lganiuchunhamharqandayguruhnio‘rganishdanoldin, xohbusinflarbo‘lsin, xohmillatlaryokixalqlarpsixologiyasibo‘lsin, uningxayottarzi, ungaxosbo‘lganodatlar, udumlar, an’analaro‘rganiladi. Ijtimoiy-psixologikma’noda, hayottarzinio‘r­ganishdeganda, uyokibuguruhgataalluqlibo‘lgankishilaro‘rtasidaamalgaoshiriladiganmuloqottiplari, o‘zaromunosabatlardaustunbo‘lganpsixologikomillar, qiziqishlar, qadriyatlar, extiyojlarvaboshqalarnazardatutiladi. Anashularningumumiyligitufayliharbirshaxsda, ya’niuyokibukattaguruhgamansubbo‘lganshaxsdatipikxislatlarshakllanadi. Masalan, 90-yillarYoshlarigaxosbo‘lgantipiksifatlaranashuYoshlaro‘rtasidakengtarqalganurf-odatlar, moda, so‘zlashishxususiyatlari, qadriyatlar, qiziqishlarvahokazolartufaylishaklla­nadi. Shuninguchunham 20 Yoshlikishiningpsixologiyasinito‘liqravishdao‘rganishuchunundagibilishjarayonlariningo‘zigaxosligi, shaxsi, harakterivaboshqaindividualpsixologikxususiyatlaridantashqari, yanaungao‘xshashYoshlardaustunbo‘lganpsixologikxislatlarningqanchaliknamoyonbo‘lishini, umansubbo‘lganvaasosanvaqginio‘tkazadiganguruhlarpsixologiyasini, milliysifatlarinihamnazardatutishvaularnio‘rganishzarur. Budegani, harbirshaxsongidauningyakka, alohidaorttirganshaxsiytajribasigaaloqadorpsixologiktizimlardantashqari, uningqaysimillat, elat, sinfgamansubligidansingdirilganpsixologiktizimlarhammavjuddir.