Umumiy o'rta ta’lim makt4&larining 3- sinfi uchun пАЫгЫк

Namuna:

Birlikdagi otlar Ko'plikdagi otlar

o‘quvchi o‘quvc^Uar

^Otlar birlik shaklida (o‘qu*/brf^bulbul) va ko'plik shaklida (o‘quvchilar, bulbullar) qo'llanadi. Birlikdagi otlar kim? nima? so‘rog‘iga, ko‘plikdagi otlar kimlq/#\fy\ nimalar? so‘rog‘iga javob bo'ladi. -lar qo‘shimch^3yrlikdagi otdan ko'plikdagi otni hosil qil£0V^x

231. 
     mashq. 0‘qing. Ajratib ko'rsatilgan otlardan ko‘p- likdagi otlarni hosil qiling. Ularni namunadagidek ikki ustun shaklida yozing.
     

Uy yashnaydi Bola bilan.

Tog* yashnaydi Lola bilan.

Usmon Qurbonov

Ko‘plikdagi otlar: bog‘lar
Bog* yashnaydi Bog bon bilan. Dala yashnaydi Dehqon bilan.

Namuna:

Birlikdagi otlar: bog‘

83

®щрю 1. 0‘quv qurol.

2. 
   
   3. Tabiat hodisasi.
   
   4. Sudralib yuruvchi hayvon.
   Yovvoyi hayvon.
   

Ko'plik qo'shimchasini qo'shish mumkin bo'lgan so'zlarni ko'plik shaklida yozing.

234-mashq. Berilgan xat namunasini o'qing.

QADRLI DUGONAM ZAMIRA!

Xatingga javoby^^Jpman. 0‘qishlarim yaxshi. Ona tili, matfl£iat\a fanlaridan „besh“ baho- ga o'qiyapmaf'fj^

Biz b(/al4r^Dog‘chasiga Yangi yil bayrami uchun arcKer o‘yinchoqlari yasab berdik. Endi stol ustiga qo‘yib o‘ynaladigan teatr uchun kartondan narsalar tayyorlamoqdamiz. Tarbiya- chilar va bog‘chadagi bolalar bizdan juda xur- sand. Ayrim kunlari bog‘chaga borib, bolalar- ga turli o‘yinlar o‘rgatamiz.

Zamira, sog‘lig‘ing, o‘qishing va to‘garakdagi ishlaring haqida xat yoz, kutaman.

Xayr, sog‘ bo‘l! Salom bilan dugonang Nazira.

0‘z o'qishingiz va ishlaringiz haqida o‘rtog‘ingiz yoki yaqin kishingizga xat yozing.

(^)Barcha otlar ko'plik qo'shimchasini oladimi? iff 236-mashq. Birlik va ko'plikdagi otiarni aniqlang.


235-mashq. Rasmda tasvirlangan narsalar nomini ay- ting. Ulardan ko'plikdagi otiarni hosil qilib yozing.
Biz o'qiyotgan maktab katta. Sinflar keng va yorug¹. Har bir sinfda 0‘qituvchk uchun stol, stul bor. Sinfda partalar ikki qilib qo'yil- gan. Bu partalarda o'quvchilaj oXiradilar. Javon- da o‘quv qurollari: dafta^A^-^itoblar, ruchka- lar, har xil qalamlar saqlanadi.

Birlikdagi otiarni bir usturt^a, ko'plikdagi otiarni ikkinchi ustunga ko'chiring. Kc/pliKXio'shimchasining tagiga chizing.

237. 
     mashq. orjing. Ko'plikdagi otlarning aytilishi va yozilishiga diqqat qiling. Ko'plikdagi otiarni birlik shaklida yozing. Birlikdagi otlardan qatnashtirib, uchta gap tuzing.
     

Kitoblar, chizg'ichlar, qalamlar, uylar, ko'chalar, idoralar, bog‘lar, polizlar, daryolar, ko'llar.

^Ot tarkibida kelgan -lar qo'shimchasi so‘zla- shuvda ba’zan -la tarzida aytiladi, ammo doim -lar yoziladi.

237. 
     mashq. 0‘qing. Otiarni aniqlang. Awal birlikdagi otiarni, so'ngra ko'plikdagi otiarni yozing.
     

Biz yashaydigan tumanda yangi istirohat bog‘i ochildi. Istirohat bog'ida kutubxona, choyxona, kinoteatr bor. Istirohat bog'idagi ko'lga eshkak- li va motorli qayiqlar tushirildi. U yerda bolalar uchun tennis, voleybol maydonchalari ham bor. Istirohat bog'iga chiroyli gullar, manzarali daraxt- lar o'tqazilgan. Istirohat bog'ida ishchilar, deh­qonlar, yoshlar rohatlanib dam oladilar.

Sizning yaqiningizdagi istirohat bog‘ida nimalar bor? 0‘sha istirohat bog‘i haqida bilganlarjngizni so'zlab bering.

^239-mashq. Birlikdagi otlardan ko'plikdagi otlar hosil qilib yozing. Ularning talaffuzi va yozilishiga diqqat qiling.

Ishchi, dehqon, bjnfc^br, lift, qiz, singil, kaptar, o‘rdak, paxta, tap^z^Jblma, kartoshka, bodring, lavlagi, terimchu^O


240- ma»tlm.^Rasmni diqqat bilan kuzating. Savol­larga javob \?ejyig va javobingiz asosida hikoya tuzing.






Dehqonlar issiqxonaga nimalar ekkanlar? Dehqon va o'quvchilar nima qilishyapti?

Tuzgan hikoyangizga sarlavha toping va yozing.

Foydalanish uchun sozlar: issiqxona, pomidor, bod- ring, tuproqni yumshatishyapti, pomidor terishyapti, suv quyishyapti, mo‘l hosil, shaharga jo‘natiladi.

241-mashq. Matnni o'qing. Unga sarlavha toping.

Qadim zamonlarda yashagan ajdodlarimiz quyosh, oy va yulduzlarning samodagi joyla- shuviga qarab vaqtni aniqlaganlar.

Biroq havo bulutli paytlarda buning iloji bo‘l- magan. Shu bois kompasning ixtiro qilinishi muhim kashfiyot bo'lgan.

Kompasni qaysi tomonga aylartfrsangiz ham, uning magnit ko'rsatkichi shimQta^^arab turadi.

,,Bilimdoii‘dan

Matndagi birlikda va ko'plikd^y^langan otlarni aniqlab, ularni ikki ustun qilib yo^dgNJ

Birinchi gapdagi bosh bo'laklarni aniqlang.

iff242- mashq. Милны o^ing. Birlik va ko‘plikdagi otlarni aniqlang. Ertakniidjwom ettiring va yozing.

Qadim zamonda Bobotog¹ yonbag'rida katta o‘rmon bor ekan. 0‘rmonda ayiqvoy, quyonvoy, qarg'avoy yashar ekan. Kunlarning birida ko‘m- ko‘k maysalar ustida yotgan ayiqvoy shitirlagan ovozni eshitibdi. Asta borib qarasa, kichkina bir quyon oppoq qog'ozga nimalarnidir yozayotgan

^emish- „Bilimdon“dan

243. 
     mashq. Rasmni diqqat bilan kuzating. Rasm va ko‘rganlaringiz asosida ,,Chimyonda“ mavzusida matn tuzing.
     

243. 
     mashq. Berilgan so‘zlarc*Ak ko'plikdagi otiarni hosil qiling va yozing.
     

Tuxum, buloq, metalLiAed6l, darvoza, qo‘rg‘on.

243. 
     mashq. BejflfichJbo'zlarqa ko'plik va so‘zlarni o‘zaro bocTlovchi jqjtennychalarni qo'shib yozing.
     

Mashq, chiroq, hodisa, ertak, ^but°4-

| OT YASOVCHI QO‘SHIMCHALAR

243. 
     mashq. 0‘qing. Ajratilgan so‘zlarni qismlarga ajratib, asos va qo'shimchalarni aniqlang.
     

1. 
   Havaskor qo shiqchi quvnoq ohangda kuy- ladi. 2. Temirchining qo'lida temir yog'day eriy- di. 3. Yomg‘ir gulzor husnini ochdi.
   

So‘z asosini bir ustunga, so‘z yasovchi qo'shimchani olgan otni ikkinchi ustunga yozing va ularning ma’- nosidagi farqqa e’tibor bering.