Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

Fermentlarni tibbiyotda qo’llanilishi: 
1. Insonlarning ba‘zi kasalliklari ularni to‘qimalarida bitta yoki bir qancha 
fermentlarni nasliy yetishmasligi yoki kamchiligi bilan bog‘liq bo‘ladi. Masalan 
galaktozani glyukozaga aylantirib beradigan fermentning bolalarda yetishmasligi 
galaktozemiyaga sabab bo‘ladi, bunda bola ortiqcha galaktoza bilan zaharlanadi 
va hayotining birinchi oylarida halok bo‘ladi.
Ba‘zan patolagik o‘zgarishlar biror bir fermentning ortib ketishi natijasida 
ham vujudga kelishi mumkin. Fermentopatiya deb ataladigan shu kabi 
misollarni ko‘plab keltirish mumkin.
2. Tibbiyotda tashxis uchun ahamiyatga ega - qon, siydik, to‘qima 
preparatlarida fermentlar miqdorini aniqlash orqali kasallik tashxisini qo‘yish va 
uni klinik manzarasini kuzatib borish mumkin masalan: LDG va 
aminotransferazalar izofermentlarining qondagi miqdorini belgilash orqali yurak 
va jigar kasalliklarini bir-biridan ajratish va kasallikning kechishini kuzatish 
mumkin – yshbu jarayonga fermentodiagnostika deyiladi. Ishqoriy fosfatazaning 
ma‘lum formasi suyak to‘qimasi uchun organospesifikdir va raxit bilan 
kasallangan bolalarda uning faolligi klinik davrgacha ortadi. 
O‘tkir gepatitlar qonda ALT-alaninaminotransferaza, LDG
4
, LDG
5 
izoformalari, miokard infarktda - LDG
1
, LDG
2 
izofermentlari va kreatinkinaza 
faolligining keskin oshishidan kelib chiqadi.
3. Fermentlar bilan davolash fermentoterapiya deyiladi. Masalan, proteolitik 
fermentlar (tripsin, xemotripsin) xirurgiyada yiringli yaralarni tozalashda 
ishlatiladi. Ushbu fermentlar asosida tanani qoplab turuvchi teri termik yoki 
turli (kimyoviy) yo‘l bilan kuyishlarida ularning bitib ketishini tezlatish uchun 
sirtdan qo‘llaniladi. 
Tripsin yalig‘lanishga qarshi quyidagi holatlarda – gaymoritlarda, 
osteomielitlar, tromboflebitlarda mushak orasiga yuborish orqali davo qilinadi. 
Hozirgi kunda burun halqum kasalliklarida, ko‘z konyuktivalarining 
yalig‘lanishida lizosim keng doirada davolash maqsadida qo‘llanilmoqda. 
Ma‘lumki farmatsiyada keng qo‘llanilib kelayotgan, tarkibida pepsin, 
lipaza, amilaza fermentlaridan iborat bo‘lgan –festal, pistal, mezim forte, enzim 
forte va shu kabi pankreatinlar oziq ovqat mahsulotlarini hazm qilish yo‘lida 
tegishli bo‘limlarining sekretor funktsiyasi faolligi kamayganda yoki 
yetishmovchiligida bir necha yillardan beri buyurib kelinadi. 
Nikotin kislotasi organizmda sil basillalarini rivojlanishi uchun zarur bo‘lsa 
uning analogi izonikotinat kislota gidrazidi ftivazid silni davolash uchun 
foydalaniladi. 
Fermentlarni o‘rganish uchun ularni amaliyotda qo‘llanishini ilmiy asosda
o‘rganish muhimdir. 

---

71 
Mikro va ultra–mikro usullar fermentlarning faolligini aniqlash, tashxis 
amaliyotida qo‘llanilishi bilan birga ushbu usullar bilan, o‘ndan ortiq fermentlar 
faolligi bir tomchi qonda aniqlashga erishilmoqda.