Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

25.2. Qalqonsimon oldi bеz gormonlari 
Bu bеz 2 xil gormonlarni ishlab chiqazadi: 
Kaltsitonin 
(qalqonsimon bez 
bilan bir qatorda) va 
paratirin
(paratgarmon) – Mm=9 500 bo‘lgan oqsil, 84 ta 
aminokislota qoldig‘idan tashkil topgan. Ikkala gormon ham bez hujayralarida 
preprogormon shaklida sintezlanadi. Preprogormonlarga proteazalar ta‘sir 
etganda ular progormonlarga aylanadi, u esa gidrolizga uchrab faol holdagi 
gormonga o‘tadi. 
Kaltsitonin 
va
paratirin 
organizmda Ca
2+
va F
n
ionlarini balansini 
ta‘minlab turadi. Qonda Ca
2+
konsentratsiyasini oshishi 
Kaltsitonin
sekretsiyasi 
uchun stimul bo‘ladi; Ca
2+
miqdori kamayib ketsa paratirin sekretsiyasi oshadi.
Tasir etish mexanizmi 
Ikkala gormon organizmda Ca
2+
va anorganik fosfatni balansini
boshqarib turadilar. 
Paratirin
Ca
2+
miqdorini oshirib fosfat-F
n
miqdorini 
kamaytiradi. 
Kaltsitonin
esa Ca
2+
ham, fosfat-F
n
ham qondagi miqdorini 
kamaytiradi.Paratirin o‘z ta‘sirini vitamin D orqali namoyon qiladi. Bunda 
buyrakda paratirin adеnilattsiklazani faollaydi. Hosil bo‘lgan sAMF 25-
gidrokitkaltsifеrol gidroktsilazasini faollaydi va hosil bo‘lgan 1,25-
digidroksikaltsifеrol ichakdagi Ca
2+
ba F
n
so‘rilishini kuchaytiradi, suyak
to‘qimsidan Ca
2+
va F
n
chiqazib, ularni buyrakdan qonga qayta so‘rilishiga 
(reabsorbsiyaga) sababchi bo‘ladi. 
Kaltsitonin 
esa paratiringa qarama – qarshi 
ta‘sir etadi. U qondagi Ca
2+
va fosfatlarni suyakdagi
kollagenga
borib 
to‘planishiga ta‘sir etadi. Bu esa qondagi Ca
2+
va F
n
miqdorini pasaytiradi.