Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

Oqsil sintezining barcha bosqichlarining umumiy sxematik ko’rinishlari 
quyidagicha: 

---

96 
 
 
 
 
 

---

97 
 

---

98 
 
9.4. Genetik kod va uning xossalari 
 
1961yilda Nirenberg va Mattei genetik kod hosil bo‘lishida uchta 
nukleotid qatnashishini nazariy ishlab chiqib, genetik kod lug‘atini tuzgan. Jami 
64 ta tripletdan tashkil topgan, 61- tasi ma‘noli hisoblanib, 20 xil aminokislotani 

---

99 
kodlaydi, qolgan 3-tasi manosiz bo‘lib 
(UAA,UGA,UAG)
birorta ham 
aminokislotani ifodalay olmaydi. 
Genetik kod quyidagi xossalarga ega: 
1. Tripletlik
– har bir aminokislotaga uchtalik nukleotid to‘g‘ri keladi. 4³ = 
64 ta kodon mavjud bo‘lib, ulardan 61 tasi ma‘noli va 3 tasi ma‘nosiz 
(terminlovchi) kodonlardir. 
2. Qoplamaslik
(neprekrivaemost) – Har bir tripletlar bir biriga bog‘liq 
emas. Har biri alohida keladi. 
- SSA UUU SGA -
bir birini qoplamasligi
1 2 3 
Oxirgi tekshirishlarga ko‘ra tripletlar ba‘zi hollarda bir birini qoplashligi 
aniqlandi. 
SSA
1UUU
2 SGA 
3 
 
3. Nasilli
– Ba‘zi bir aminokislotalar bir nechta triplet yani kodonlarga 
to‘g‘ri keladi.
4. Spetsifikli
(o‘ziga xosligi) – har bir aminokislotaga faqat ma‘lum bir 
kodonlar to‘g‘ri keladi va bu kodonlarni boshqa aminokislotalarga ishlatib 
bo‘lmaydi. 
5. Kolinearligi
– kodonlarning mRNK da bir tekislikda kelishi va 
oqsillarda aminokislotalarning bir tekislikda kelishi.