Umumiy kimyodan masalalar echish metodlari

Kimyoviy tenglamalar va formulalardan foydalanib masalalar yechish

usullari
Maktab talabalari masalalarda qo’yiladigan savollarga tug’ri javob berishga olib keladigan logikaviy oyi rivojlanadi. SHuning uchun bu erda masalalar shartini tanglash va stexiometrik qatnashlarni sxema tarzida ko’rsatishga o’tish mumkin.
Misol. 1 kg sul’fat kislotasini olish uchun qancha miqdorda temir kolchedani talab etiladi?
O’quvchilar H₂SO₄ ishlab chiqish texnologiyasi haqida aniq tushinchaga ega bo’lsa, jarayonning o’tishi sxema bo’yicha ko’rsatishga bo’ladi. Dastlab masalada

va olingan mahsulot H₂SO₄ itibor og’dariladi. Oraliq reaksiyani ko’rsatmay, H₂SO₄ olinishi sxema holida ko’rsatiladi.
FeS₂2H₂SO₄
Sxema, 120 kg ga teng bo’lgan. 1 kg-m FeS₂ dan 2 kg-m H₂SO₄ yoki 196 kg hosil bo’ladiganligini ko’rsatadi. 120:196=0,62 kg
Murakkab masalalar afzalligi shundan iboratki, ular bir necha jarayonlar, orasidagi son bog’lanishlarni belgilashga o’rgatadi.
Misol. 1,6 g KBr bor eritmaga, ichida xlorning aralashmasiga ega bo’lgan 6 g brom xom ashyo aralashtiriladi. Aralashma bug’landirilib va chukma quritiladi. CHukma massasi 1,36 g. Brom xom ashyo moddadagi xlorning protsentlik miqdorini hisoblang.
Eritmada: KBr, Br₂ va Cl₂ bor.
Tenglama bo’yicha xlor va bromli kaliy o’z-aro reaksiyaga kirishishi mumkin:
2KBr+Cl₂ =2 KCl+Br₂
Bug’lantirilgandan keyin qurg’oq cho’kmada KBr va KCl₂ turlari aralashmasi bo’ladi. Oxirgi tuz bromli kaliydan, xlorning bromni siqib chiqarishidagi reaksiya mahsulotidan olinadi desak bo’ladi. Qurg’oq cho’kmaning massasining kamayishi, birikmadagi brom o’rnin egallagan xlorning kam atom massasiga ega bo’lishining natiyjasidir.
Masalaning yechilishi.

1. 
   Bug’landirgandan keyin tuzning massasi necha grammga kamayganligi aniqlanadi: 1,6-1,36=0,24 g
   
2. 
   Xlorning gramm-atomi bromning gramm-atomidan qancha engil ekanligi belgilanadi: 80-35,5=44,5 g
   
3. 
   Agar 35,5 gramm xlor reaksiyaga kirishib, tuzning umumiy massasining 44,5 grammga kamayganligi belgili bo’lsa, massasini 9,24 grammga kamaytirish uchun qancha miqdordagi xlor tug’ri keladiganligi aniqlanadi:
   

35,5  0,24 _{ 0,19 г}
44,5

4. 
   Brom xam ashyosida necha protsent xlor bo’ladiganligi hisoblanadi:
   

0,19 100 _{ 3,17 %}
6
Bu masala algebralik usul bilan yechilishi mumkin:

1. 
   brom xam ashyo moddasidagi bo’ladigan xlorning protsenti x deb olinadi:
   

2. 
   unda, xlor gramm hisobida
   

^{x  6}  0,06x 100

3. 
   algebralik tenglama tuziladi.
   

1. 
   tuzning massasi kamayishi, birikmadagi bromning xlor bilan almashishdan va ularning atom massalarinda buladigan ayirmachilik hisobinan kelib chiqadi;
   
2. 
   atom massasi bo’yicha, shuningdek masaladagi berilgan ma’lumotlar bo’yicha xlorning 1 massa bo’limiga hisoblab olingan massasining kamayishi bir hil bo’ladi va kuyidagicha yoziladi:
   

4. 
   tenglama yechiladi
   

80  35,5

35,5
_ 1,6  1,36

0,06 x

(80-35,5)*0,06x=(1,6-1,36)*35,5 2,67x=8,52
x=8,52:2,67=3,17%

9.