Umumiy ixtiologiya 64x84. indd

Qon aylanish sistemasi. Baliqlarning qon aylanish sistema- si yopiq (tutash) tipda. U yurak va tomirlardan tashkil topgan.

Yurakdan chiqadigan tomirlar arteriya, yurakka qon olib keladigan tomirlar vena qon tomiri deb ataladi.

Baliqlarning yuragi ikki kamerali bo‘lib, u yurak bo‘lmasi va qorinchasidan iborat, ularning muskulli devori navbat bilan qisqarib turadi. Yurak bo‘lmasidan qon yurak qorinchasiga, undan esa yirik arteriyaga – qorin arteriyasiga itariladi. Qonning orqaga qaytishi- ga klapanlar yo‘l qo‘ymaydi. Qorin aortasi jabralarga boradi, unda- gi qon to‘q qizil rangli, karbonat angidridga to‘yingan bo‘lib, vena qoni deb ataladi. Jabralarda tomirlar kapillyarlarga tarmoqlanadi. Ulardan oqadigan qon karbonat angidriddan tozalanib, kislorod- ga to‘yinadi. Jabralardan chiqadigan tomirlardan, endi kislorodga to‘yingan ochiq qizil arteriya qoni oqadi. U umurtqa pog‘onasi os- tida tana bo‘ylab joylashgan orqa aortaga yig‘iladi. Orqa aorta dum bo‘limida umurtqalarning pastki yoyi ichidan o‘tadi.

Orqa aortadan yanada mayda arteriyalar chiqadi, ular turli organlarda kapillyarlarga tarmoqlanadi va ularning devori orqa- li to‘qimalarga kislorod va oziq moddalar boradi, to‘qimalardan esa karbonat angidrid va hayot faoliyatining boshqa mahsulotlari o‘tadi.

Ochiq qizil rangdagi arteriya qoni asta-sekin to‘q rangga kiradi, ya’ni tarkibida karbonat angidrid ko‘p, kislorod kam bo‘lgan vena qoniga aylanadi. Vena qoni vena qon tomirlarda to‘planib, ular- dan yurak bo‘lmasiga tushadi. Qon bitta tutash qon aylanish doira- si bo‘ylab ana shunday tinimsiz harakatlanadi.