Umumiy gidrologiya fanidan yakuniy nazorat savollari

58.Suv omborlari gidrologiyasi haqida malumot bering.
“Suv оmbоrlаri gidrоlоgiyasi” fаni uchun tаyyorlаngаn bo‘lib, “Gidrоlоgiya (suv оmbоrlаridа)” vа “Dаryo vа suv оmbоrlаri gidrоlоgiyasi” yo‘nаlishidа tа’lim оlаyotgаn tаlаbаlаr uchun mo‘ljаllаngаn. O‘quv qo‘llаnmаdа dаryo оqimini suv оmbоrlаri yordаmidа bоshqаrish to‘g‘risidа аsоsiy mа’lumоtlаr kеltirilgаn bo‘lib,dаryo оqimi hаjmini rоstlаshning mаqsаd vа vаzifаlаri, suv оmbоrlаrining аsоsiy ko‘rsаtkichlаri vа tаsniflаri, dаryo vа suv оmbоrlаri gidrоlоgik rеjimlаri vа ulаrni hisоblаsh, suv yo‘qоtishlаr vа suv isrоflаrini аniqlаsh, suv оmbоrining аtrоf-muhitgа tа’siri, GАТ tехnоlоgiyalаrni qo‘llаsh, hаmdа O‘zbеkistоndа vа bоshqа mаmlаkаtlаrdа ishlаb turgаn suv оmbоrlаri
to‘g‘risidа mа’lumоtlаr kеltirilgаn.
59.Daryo oqimini boshqarishiga ko’ra suv omborlari qanday turlarga bo’linadi?
Suv omborlarining turlari. Suvni to‘plab, undan kelgusida foydalanishga imkon beradigan inshoot suv ombori boiadi. Suv omborlari umumiy ko‘rinishi, suvni to‘plash shartsharoitlari, to‘g‘onining qurilishi usullari bo‘yicha xilmaxildir.Ana shu belgilari bo‘yicha ularni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
yopiq suv omborlari;
ochiq suv omborlari.Yopiq suv omborlariga suv saqlanadigan kattakichik idishlar, rezervuarlar kiradi. Bunday suv omborlari temirdan, temirbetondan,tosh va boshqa materiallardan quriladi. Ular oqimni kunlar, hafta, oy,ba’zan mavsumlar bo‘yicha boshqarishga moljallanadi. o‘lkamizda juda qadimdan mavjud bolgan sardobalami ham ana shunday suv omborlari tipiga kiritish mumkin.Ochiq suv omborlari ikki xil boladi:
1. Dambali suv omborlari;
2. To‘g‘onli suv omborlari.
Dambali suv omborlari quyidagi ko‘rinishlarda uchraydi:
a) bir tomonlama damba, nishab joyda seldan saqlash maqsadida quriladi;
b) gir aylana damba, gorizontal joyda quriladi;
v) yarim kovlangan damba, suv omborining suv sigi'mini kattalashtirish maqsadida quriladi.
Ko‘pchilik hollarda suv omborlari daryolar vodiysiga to‘g‘on qurish y oii bilan barpo etiladi. Suv omborlarining to‘g‘onlari vazifasiga ko‘ra ikki turga boiinadi:
a) suv sathini ko‘tarishga moijallangan to‘g‘onlar. Ular energetika, suv transporti, daryo yoki kanaldan suv olish maqsadlarida quriladi;
b) suvni to‘pJash va daryo oqimini boshqarish maqsadida qurilgan to‘g‘onlar.
Hozirgi kunda ko‘pchilik to‘g‘onlar majmuali-kompleks maqsad￾lami ko‘zlab quriladi.
Suv omborlarining asosiy ko‘rsatkichlari. Suv omborlarining ko‘rsatkichlari (parametrlari) ikki yo‘nalishda belgilanadi: "
-suv omborining oichamlarini xarakterlaydigan parametrlar;
-suv omboridan foydalanish rejimini aniqlaydigan parametrlar;Birinchi turdagi, ya’ni suv omborlarining o‘lchamlarini xarakterlaydigan parametrlar quyidagilardan iborat:
a) me’yoriy dimlanish sathi (MDS);
b) foydasiz hajm sathi (FHS);
v) ishchi suv sathi (ISS).