Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

Yorugʻlik interferensiyasi 
861.
Ikki kogerent yorugʻlik toʻlqini oʻzaro interferensiya natijasida ba’zi 
sohalarda soʻnadi. Ularning energiyasi qayerga gʻoyib boʻladi? 
862.
Oq yorugʻlik nuri juda yupqa shaffof plastinkaga 
α=60°
burchak ostida 
tushadi. Bunda plastinka qaytgan nurlarda yashil rangda koʻrinadi. Nurning 
tushish burchagi ozgina kamaytirilsa, plastinkaning rangi qanday oʻzgaradi? 
Orttirilsachi? 
863.
Yupqa pardaning rangi (masalan, suvdagi benzin pardasi) kamalak rangidan 
sezilarli farq qiladi. Nimaga? 
864.
Monoxromatik nur sovun pardasi sirtiga normal tushganda qaytgan nurlar 
intensivligi yorugʻlikning toʻlqin uzunligiga bogʻliq: u 
λ
1
=630 nm
da 
maksimum boʻladi va uning yaqinida 
λ
2
=525 nm
da minimum boʻladi. 
Pardaning 
d
qalinligi qanday? Pardaning sindirish koʻrsatkichi 
n=1,33
. 
865.
Nimaga interferension kartina faqat yetarlicha yupqa pardalardagina 
kuzatiladi? 
866-masalaga. 
867-masalaga. 
866.
Ikkita kogerent 
λ=600 nm
toʻlqin uzunlikdagi monoxromatik yorugʻlik 
manbalari bir-biridan 
A
1
A
2
=1,0 mm
masofada va ekrandan bir xil 
L=3,0 m
masofada joylashgan (rasmga qarang). Ekrandagi bir-biriga yaqin 
yoritilganlik maksimumlari (yorugʻ tasmalar oʻrtalari) orasidagi 
x
masofa 
qanday? 
867.
Nuqtaviy monoxromatik yorugʻlik manbai katta yassi koʻzgudan 
s=1,0 mm
masofada va koʻzguga perpendikulyar ekrandan 
L=4,0 m
masofada 
joylashgan (rasmga qarang). Qoʻshni yoritilganlik maksimumlari orasidagi 
masofani aniqlang. Yorugʻlik toʻlqin uzunligi 
λ=600 nm
. 

---

135 
868.
Ikki yassi koʻzgu oʻzaro 
α=179,5°
ikkiyoqli burchak tashkil etadi (rasmga 
qarang). Har bir koʻzgudan bir xil 
d=10 cm
masofada 
λ=600 nm
toʻlqin 
uzunlikli 
monoxromatik 
yorugʻlik 
nuqtaviy 
manbai 
joylashgan. 
Koʻzgularning kesishish chizigʻidan 
L=3,0 m
masofada joylashgan ekranda 
hosil boʻlgan qoʻshni yorugʻ interferension tasmalar oʻrtalari orasidagi 
masofani aniqlang. B toʻsiq A manbadan ekranga yorugʻlikni bevosita 
tushishiga yoʻl qoʻymaydi.
868-masalaga. 
869-masalaga. 
869.
λ=500 nm
toʻlqin uzunlikli monoxromatik yorugʻlik nuqtaviy manbai 
ekrandan 
l=50 cm
masofada joylashgan. Ekrandan 
1,5l
masofada unga 
parallel holda yassi koʻzgu joylashgan (rasmga qarang). Ekrandagi 
interferension manzara qanday koʻrinishda boʻladi? O nuqtadan 
r=2,0 mm
masofada qanday interferension tasma oʻtadi: qora yoki yorugʻ? 
870.
Shishaning qaytarish koeffitsiyentini kamaytirish uchun uning sirtiga sindirish 
koʻrsatkichi shishanikidan kichik boʻlgan yupqa shaffof parda yopishtiriladi 
(“ravshanlashtirgich”). 
p
n
n

, bu yerda 
n
p
va 
n
– mos ravishda parda va 
shishaning sindirish koʻrsatkichi deb hisoblab, pardaning kerakli 
h
qalinligini 
aniqlang. Yorugʻlik toʻlqin uzunligi 
λ=500 nm
, yorugʻlik sirtga normal 
tushadi. 
871.
Obyektiv sirtiga qalinligi 
h=300 nm
boʻlgan “ravshanlashtirgich” parda 
yopishtirildi (oldingi masalaga q.). Obyektivga oq yorugʻlik oqimi tik tushadi. 
Obyektivdan oʻtgan nur qanday tusda koʻrinadi? Obyektivdan qaytgan 
nurchi? 
872.
Fokus masofasi 
F=10 cm
boʻlgan yigʻuvchi linza diametri boʻyicha ikkiga 
ajratildi va bir-biridan 
h=0,50 mm
masofaga surildi. Linza oldida undan 
d=15 
cm
masofada 
λ=500 nm
toʻlqin uzunlikli monoxromatik yorugʻlik nuqtaviy 
manbai joylashgan. Linza orqasida undan 
L=60 cm
masofada joylashgan 
ekranda hosil boʻlgan yorugʻ interferension tasmalar sonini baholang. 

---

136 
873.
“Nyuton halqalari”
. Egrilik radiusi (
R=1 m
) katta 
boʻlgan yassi-qavariq linza yassi shisha plastina 
ustida yotibdi (rasmga qarang). Sistema yuqoridan 
toʻlqin uzunligi 
λ=500 nm
boʻlgan monoxromatik 
yorugʻlik bilan yoritildi. Yuqoridan kuzatganda 
(qaytgan nurlarda) konsentrik yorugʻ va qora halqalar 
bilan oʻralgan doiraviy qora dogʻ koʻrinadi. Hodisani 
tushuntiring. Uchinchi qora halqaning 
r
3
radiusini aniqlang.