Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

x
0
<
masofaga surib, boshlangʻich tezliksiz qoʻyib yuborilsa, 
u qanday harakatlanadi? Sharchaning 
x(t)
harakat tenglamasini yozing. Agar 
spitsa olib tashlansa, harakat qanday oʻzgaradi? 
491.
R
radiusli qoʻzgʻalmas ingichka sim halqa 
+Q
elektr zaryadga ega. Halqa-
ning markazida zaryadi –q boʻlgan m massali kichik sharcha turibdi. 
Sharchaga kichik turtki bilan halqa oʻqi boʻylab yoʻnalgan 
v
0
boshlangʻich 
tezlik berildi. Sharchaning harakati 
v
0
ning miqdoriga qanday bogʻliq? 

---

80 
492.
Katta oʻlchamli oʻtkazuvchan yassi plastinadan 
h
masofada 
+q
nuqtaviy 
zaryad joylashgan. Plastina zaryadga qanday 
F
kuch bilan ta’sir etadi? 
493.
Oʻtkazmas materialli R radiusli sharda Q zaryad hajmiy tekis taqsimlangan. 
Shar markazidan 
r
masofada 
E
maydon kuchlanganligi qanday? 
E(r)
grafikni 
chizing. 
494.
Oldingi masalada shartida shar markazidan 
r
masofada 
φ
maydon poten-
sialini aniqlang. 
φ(r)
grafikni chizing. 
495.
R
radiusli metal shar 
Q
zaryadga ega. Shar markazidan 
r
masofada 
E
maydon 
kuchlanganligi va 
φ
potensialini aniqlang. 
E(r)
va 
φ(r)
bogʻliqlik grafiklarini 
chizing. 
496.
Zaryadlangan metal sharcha yupqa sferik dielektrik (ε=2) qatlam bilan 
qoplangan. Maydon kuch chiziqlari manzarasini chizing. Nima uchun 
dielektrik chegarasidan oʻtishda maydon keskin oʻzgaradi? 
497.
Izolyatsiyalangan zaryadsiz 
R
radiusli metal sfera markazidan 
r
masofada 
q
nuqtaviy zaryad joylashgan. 
r>R
boʻlgan hol uchun sferaning potensialini 
aniqlang. 
498.
R
radiusli oʻtkazuvchan shar uzun ingichka sim orqali yerga ulangan. Shar 
markazidan 
r
masofada 
+q
zaryad joylashtirildi. Shar qanday 
Q
zaryadni 
egallaydi? Simning maydonga ta’sirini hisobga olmang. 
499.
Radiuslari 
R
1
=5 cm
va 
R
2
=15 cm
boʻlgan bir-biridan uzoq masofada joy-
lashgan boʻlib, mos ravishda 
q
1
=12 nC
va 
q
2
=-40 nC
zaryadga ega. Sharlar 
ingichka sim bilan tutashtirildi. Simdan qanday 
Δq
zaryad oqib oʻtadi? 
500.
R
radiusli zaryadsiz oʻtkazuvchan sfera ichiga 
+Q
zaryadli kichik sharcha 
kiritildi. 1) Sferada qanday zaryad induksiyalanadi? Ular sferada qanday 
taqsimlanadi? 2) Elektr maydon kuch chiziqlari qanday koʻrinishda boʻladi? 
Sferaning potensiali nimaga teng? 3) Elektr maydon sfera tashqarisida uning 
markazidan 
r
masofada turgan 
+q
nuqtaviy zaryadga ta’sir qiladimi? Ta’sir 
qilsa, qanday kuch bilan? 4) Agar sfera yerga ulansa, zaryadning 
taqsimlanishi qanday oʻzgaradi? (
q<
deb hisoblansin). 
501.
Zaryadsiz oʻtkazuvchan sfera ichiga 
q
zaryadli sharcha kiritildi, soʻngra sfera 
qisqa vaqtga yerga ulandi, keyin esa sharcha sferadagi kichik teshikcha orqali 
ehtiyotkorlik bilan unga tekkizmasdan chiqarildi. Bundan keyin sfera qanday 
zaryadga ega boʻladi? U qanday taqsimlanadi? Sferaning elektr maydoni 
qanday koʻrinishda boʻladi? 
502.
Radiusi 
R=20 cm
boʻlgan yupqa metal sfera ichida 
r=R/2
radiusli metal shar 
joylashgan (shar va sfera markazlari mos tushadi). Sferadagi kichik teshikcha 
orqali sim oʻtkazilib, shar yerga ulandi (rasmga qarang). Sferaga 
Q=20 nC
zaryad berildi. Uning potensialini aniqlang. 

---

81 
503.
Uchta konsentrik metal sferalar 
R
1
, 
R
2
, 
R
3
radiusga ega boʻlib, bunda 
R
1
<
R
2
<
R
3
. Birinchi va uchinchi sferalar yerga ulangan, ikkinchisi 
Q>0
zaryadga ega. Fazoning har bir nuqtasidagi elektr maydon kuchlanganligini 
aniqlang. 
504.
Ikkita 
r
radiusli bir xil metal sharchalar bir-biridan 
R>>r
masofada va yerdan 
juda uzoqda joylashgan. Sharchalar navbati bilan yerga qisqa vaqtga 
ulanyapti. Har biri 
N
marta ulangandan keyin sharchalarning zaryadi qanday 
boʻladi? 
505.
φ
1
potensialgacha zaryadlangan 
R
1
radiusli metal shar u bilan konsentrik 
boʻlgan 
R
2
radiusli yupqa oʻtkazuvchan sferik qobiq bilan oʻraldi. Agar shar 
va qobiq oʻzaro sim orqali ulansa, shar potensiali qanday oʻzgaradi? Agar 
qobiq Yerga ulansachi? 
506.
Ikkita 
R
radiusli bir xil metal sharlar bir-biridan uzoqda joylashgan boʻlib, 
ingichka sim bilan tutashtirildi. Har bir shar Q zaryadga ega va har biri oʻziga 
konsentrik boʻlgan zaryadsiz oʻtkazuvchan yupqa sferik qobiq bilan oʻraldi. 
Qobiqlardan birining radiusi 
R+a
, ikkinchisi esa 
R+b
ga teng boʻlib, bunda 
a<
, 
b<
. Agar ikkala qobiq ham Yerga ulansa, sim orqali qanday zaryad 
oqib oʻtadi? 
507.
Q
zaryad 
R
radiusli sferik qobiq boʻylab tekis taqsimlangan. Qobiqning birlik 
yuzasiga qanday kengaytiruvchi 
F
kuch ta’sir qiladi? 
508.
Vakuumda joylashgan 
R=1 mm
radiusli simob tomchisiga 
Q=1 nC
zaryad 
berildi. Tomchi ichidagi 
P
bosim aniqlansin.