Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

Yechish. 
Superpozitsiya prinsipiga koʻra 
1
2
3
4
E
E
E
E
E




. 
Bu vektor ifodani skalyar koʻrinishda quyidagicha aniqlaymiz. 

---

72 
13
3
1
E
E
E


24
4
2
E
E
E


Natijaviy maydon kuchlanganligi esa Pifagor 
teoremasidan 
2
2
13
24
E
E
E


yoki 

 

2
2
3
1
4
2
E
E
E
E
E




. 
Nuqtaviy zaryadning maydon kuchlanganligi 
formulasidan 
1
1
2
0 1
q
E
l


, 
2
2
2
0 2
q
E
l


, 
3
3
2
0 1
q
E
l


, 
4
4
2
0 2
q
E
l


. 
Demak, 
2
2
3
1
4
2
2
2
0
1
2
1
16 kV/m
q
q
q
q
E
l
l


















. 
3-masala.
Ikkita bir xil metal kublar absolyut silliq gorizontal sirtda ushlab 
turilibdi. Kublardan biriga musbat +q zaryad, ikkinchisiga esa manfiy –q zaryad 
berilgan. Kublar qoʻyib yuborildi. Qancha vaqtdan keyin ular toʻqnashishadi? 
Kublar orasidagi d masofa ularning 
a
qirralariga nisbatan juda kichik (d<Kublar materialining zichligi ρ. 
Yechish.
Zaryad kublarning bir-biriga qaragan yoqlari boʻylab tekis 
taqsimlanadi. Kublar orasidagi masofa uning qirrasiga nisbatan juda kichik (d<boʻlgani uchun ular orasidagi maydon kuchlanganligi 
2
0
0
q
E
a





. 
Har bir kubga 
F
Eq

kuch ta’sir qiladi. Bu kuch ta’sirida ular tekis 
tezlanuvchan harakat qiladi. Tezlanish 
F
a
m

ga teng. Har bir kub 
toʻqnashishgacha d/2 masofani oʻtishadi. Barcha natijalarni yigʻib, quyidagicha 
hosil qilamiz: 
5
0
2
da
t
q
 

. 
+q 
–q 

---

73 
4-masala.
Plastinkalari orasidagi masofa d, dielektrik singdiruvchanligi ε va 
solishtirma qarshiligi ρ boʻlgan muhit bilan toʻldirilgan yassi kondensator E.Yu.K. 
Ɛ, ichki qarshiligi r boʻlgan batareyalar zanjiriga ulangan. Agar kondensatorning 
sigʻimi C boʻlsa, uning elektr maydon kuchlanganligi E nimaga teng? 
Yechish.
Yassi kondensator ichidagi elektr maydon kuchlanganligi 
U
E
d

ga teng, bu yerda U – kondensatordagi kuchlanish. 
Kondensator ma’lum darajada elektr oʻtkazuvchan boʻlgan muhit bilan 
toʻldirilgan boʻlib, uning ichida maydon bir jinsli boʻladi. Om qonunidan 
foydalanib, 
I
R r

 
, 
bu yerda R – kondensatorning toʻla qarshiligi. Kondensatordagi kuchlanish 
R
U
IR
R r


 
boʻladi. Kondensator qarshiligi 
R
l
S


, sigʻimi 
0
C
S
d


ekanligidan 
0
R
C
 

boʻladi. Demak, maydon kuchlanganligi 


0
0
E
Cr d
 
 


.