Umumiy fizika kursi (ii-tom)



Download 21,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet203/296
Sana26.02.2022
Hajmi21,68 Mb.
#468309
1   ...   199   200   201   202   203   204   205   206   ...   296
Bog'liq
Umumiy fizika kursi II tom

У
/
ъ
/
'4
/
/
S
/
S
Ч
d
в 
<г 
'б го
г»

250- раем. Электромагнитдаги
В
индукцияни график 
усул 
213-§. Улчов асбоблари. Токли 
б »лан топиш.
утказгичлар орасидаги ёки токли
утказгич билан доимий магнит орасидаги узаро таъсирга асос- 
ланиб ток кучларини улчаш мумкин. Куп улчов асбобларининг 
тузилиши ана шундай узаро таъсирларга асосланган, бу улчов 
асбобларини уч синфга ажратиш мумкин: 
1
) доимий магнитлар билан токли утказгич­
ларнинг узаро таъсирига асосланган (магни­
тоэлектрик) асбоблар; 
2
) юмшоц темирдан 
ясалган цисмлари токли галтакларнинг ичи­
га тортилувчи (электромагнит) асбоблар;
3) 
иккита токли галтакнинг узаро таъсири­
га асосланган (электродинамик) асбоблар. 
Биринчи синфга кирадиган энг содда асбоб 
тангенс-гальванометрдир;тантенс-галъва-
нометр бир неча урам айлана утказгичдан 
иборат булиб, айлана марказига вертикал ук 
атрофида айлана оладиган магнит стрелкаси 
урнатилган (251-раем). Стрелка жойлашган 
содада урамлардаги ток досил цилаётган 
майдон кучланганлигини узгармас ва бу кучланганлик урамлар* 
нинг марказидаги кучланганликатенг деб дисоблаш мумкин бу? 
лиши учун стрелка етарли даражада кичик булиши зарур. У 
вацтда 194- параграфда айтилганларга биноан:
Н
= Н р
0
)
251- раем. 
Тангенс­
гальванометр.


бу ерда / — урамларда оцаётган токнинг кучи, 
п
— айланма 
утказгичнинг узунлик бирлигидаги урамлар сони, 
— урам- 
ларнинг радиуси. Урамларда ток булмаганда стрелка Ер магнит 
меридиани буйлаб жойлашади; агар бунда урамлар текислиги 
дам меридиан текислигида жойлашган булса, стрелка урамлар 
текислигида жойлашади. Ток берилганда урамларнинг магнит
майдони 
И
урамлар
текислигига тик иуналади ва магнит 
стрелкаси урамлар досил цилган 
магнит майдон билан Ер магнит 
майдонининг горизонтал ташкил 
этувчиси томонидан таъсир этаёт­
ган кучлар тенг таъсир этувчи- 
сининг йуналиши буйлаб жойла­
шади. Бунда 252- раемда курини­
шича, стрелка 
билан урамлар 
текислиги орасидаги <р бурчак 
цуйидаги муносабатдан топилади:
tgcp =
Н
Ht
ер
252- раем. 
Тангенс-гальвано­
метр стрелкасипинг мувозанат 
вазиятини топншга дойр.
tgcp =
бу ерда /Уер — Ер магнит майдо­
нининг горизонтал ташкил этув­
чиси. Бу формулага 
Н
нинг (1) 
ифодадаги 
цийматини 
цуйсак, 
цуйидагини топамиз:
2
т
m
/
бундан
/ =
R I1
е
2 зд
tg ? .
(
2
)
Бу муносабатда Ер магнит майдонининг / / ер горизонтал таш­
кил этувчиси эрстедларда, 
R
эса сантиметрларда улчанса, у 
вацтда ток кучи ток кучининг электромагнит бирликларида 
улчанган булади. /?//ег,/2ия катталик Ер шаринииг муайян бир 
нуцтасида турган муайян асбоб учун узгармас катталикдир, 
шу сабабли
/ = С - tg ср,
(
2
а)
яъни 
I
ток кучи ср огиш бурчагининг тангенсига пропорционал- 
дир. Гальванометр доимийси 
С
ни ё 
R
ва / / ер ларнинг берил­
ган цийматидан фойдаланиб дисоблаб чицариш, ёки гальвано- 
метрдан маълум ток утказиб уни даражалаш йули билан 
аницлаш мумкин.


Кузгалувчан магнитлар системаси билан жидозланган бош- 
качарок куринишдаги улчов асбоби 253- раемда тасвирланган. 
Бу асбобда ишлатилган магнитлар системаси 

Download 21,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   199   200   201   202   203   204   205   206   ...   296




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish