619
T
Temperatura
–
–
+
–
U
Bir nechta turli
o‘lchanuvchi
kattaliklar
–
–
–
–
W
Massa
–
–
–
–
V
Qovushqoqlik
–
+
–
–
X
Tavsiya
etilmaydigan
zahira harf
–
–
–
–
Y
+
–
–
+
–
Z
+
–
–
–
–
Eslatma: «Plyus» ishorasi bilan belgilangan harfiy belgilash zahira belgi bo‘lib,
«minus» ishorasi bilan belgilanganlari foydalanilmaydi.
21.4 – jadval.
Asboblarning funksional belgilarini aks ettiruvchi qo‘shimcha harfiy belgilashlar.
Belgilashlar
Nomlanishi
E
Sezgir element (birlamchi o‘zgartirish)
T
Masofadan uzatish (oraliq o‘zgartirish)
K
Boshqarish stansiyasi
Y
O‘zgartirish hisoblash funksiyalari
Avtomatlashtirishning prinsipial chizmasida texnologii
jarayonni avtomatik
boshqarish vositalarining hammasi shartli ravishda ko‘rsatiladi. Prinsipial
chizmalarda avtomatlashtirish vositalarining shartli tasvirlari GOST 21.404 – 85
talablari asosida bajariladi (21.2, 21.3, 21.4-jadvallar).
Avtomatlashtirish prinsipial chizmasining pastki qismida boshqarish shchiti va
pultiga montaj qilinadigan nazorat va avtomatika asboblari ko‘rsatiladi.
Avtomatlashtirish asboblari va vositalarini va shartli belgilarini belgilashning
ikki usuli tavsiya etiladi: soddalashtirilgan va mufassal
kengaytirilgan belgilash
uslubida murakkab vazifalarni, masalan, nazorat, rostlash va sinalizasiyani amalga
oshiruvchi hamda ayrim blok ko‘rinishida ishlangan avtomatlashtirish asboblari va
vositalari bitta shartli belgi bilan ifodalanadi. Erdamchi vazifalarni bjaruvchi
qurilmalar (filtrlar, reduktorlar,
kuchaytirgichlar, tok manbalalari, montaj
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
620
elementlar va boshqalar) tasvirlanmaydi.
Mufassal kengaytirilgan belgilash uslubida har
bir asbob yoki blok alohida
shartli belgi bilan tasvirlanadi.
Asbobning shartli belgilanishini 21.3-rasm ifodalaydi. Grafik tasvirning yuqori
qismida o‘lchanayotgan kattalikning va asbobning funksional belgilarining harfiy
belgilari ifodalanadi, pastki qismida esa asbobning yoki avtomatlashtirish vositalari
majmuasining pozision belgilari qo‘yiladi. Bitta parametrni o‘lchash, signallash
yoki rostlash uchun mo‘ljallangan vositalar to‘plami komplekt deyiladi. Avto-
matlashtirish vositalari komplektidagi (barcha
asboblar bitta nomer bilan
belgilanadi, uning har bir tarkibiy qismiga esa (o‘lchovchi, rostlovchi asbobga va
boshqa elementlarga) qo‘shimcha raqamli indeks beriladi.
Apparatura komplektida qo‘shimcha raqamli indekslarning berilishi qo‘yidagi
ketma – ketlikda amalga oshiriladi: datchik, o‘lchovchi yoki rostlovchi asbob,
qayta ulagich va hokazo. Avtomatlashtirish sxemasining (AS)
pozision
belgilanishi loyihaning barcha materiallarida saqlanadi. Asbobning yoki
qurilmaning (qo‘lda boshqariluvchi qurilmalardan tashqari) belgilanishdagi
birinchi raqam o‘lchanayotgan kattalikning nomi hisoblanadi. Qo‘lda bajariladigan
ishlar uchun mo‘ljallangan qurilmalarning (knopka, bopqarish kaliti va boshqalar)
harfiy belgilanishi N harfidan boshlanishi kerak.
Asbobning funksional
belgilarining harfiy belgilanishining joylanish tartibi I, R, C, S, A ketma – ketlik
bilan belgilangan. CHizmalarda iloji boricha chiziqlar kam bo‘lishi yoki kesishishi
kerak. Agar prinsipial chizmalarda chiziqlar ko‘payib ketsa,
adres usulidan
foydalaniladi, bunda joyiga o‘rnatilgan asboblarda, ko‘rsatilgan gorizontal
chiziqdan 40... 80
mm masofada, bog‘lanish yo‘llari uziladi. Xuddi shu masofada
o‘lchash uchun impuls olish joyi va ijro etuvchi mexanizmlar o‘rnatilgan erdan
bog‘lash chiziqlari uziladi. Bog‘lash chiziqlarining raqamli adreslari qo‘yi va
yuqori uzunliklarga mos ikkita gorizontallarda joylashadi. Uzilish erlarida chapdan
ungga tartib bilan ortib boradigan qilib nomerlar yoziladi. Nazorat – o‘lchash
asboblarining to‘g‘ri tanlangani haqida oldindan fikr yuritish maqsadida bog‘lash
chiziqlarining quyi kesmalari yonida o‘lchanayotgan
texnologik parametrlarning
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
621
eng yuqori miqdorlari ko‘rsatiladi. Bundan tashqari, bu ma’lumotlardan o‘lchash
asboblarining shkalasini tanlaganda foydalanish mumkin.
21.3-rasm.
Do'stlaringiz bilan baham: 
