Umumiy doc

Texnologik jarayonni avtomatlashtirish sxemasi. 
21.4-rasmda misol tariqasida TJ avtomatlashtirish sxemasi keltirilgan bo‘lib, 
unda ishlovga berilayotgan mahsulotning temperatura va sarfi ART amalga 
oshirilgan; magistraldagi bug‘ bosmi ART to‘planuvchi idishdagi sath pozision 
ART; nasos elektr yuritmasini boshqarish tizimi. 
TJAS ini ishlab chiqishda shchitlarni va boshqarish pultlarini chizmaning 
pastki qismida to‘g‘ri to‘rtburchak ko‘rinishida tasvirlash qabul qilingan. Bu 
to‘g‘ri to‘rtburchaklar xududiga nazorat, signalizasiya va boshqaruvni rostlash 
apparaturasi tasvirlanadi. 
TJASda tasvirlanuvchi elektr apparaturaga (elektr o‘lchov asboblariga, signal 
lampalariga, knopkalarga, boshqaruv kalitlariga, qo‘ng‘iroqlarga va boshqalarga) 
prinsipial elektr sxemalarda qabul qilingan raqamli harfli belgilashlar kiritiladi. 
Ba’zi asboblarning va to‘g‘ri ta’sir qiluvchi rostlagichlar, ko‘rsatuvchi 
termometrlar, monometrlar kabi avtomatlashtirish vositalarining prinsipial 
belgilanishlari faqat tartib nomeridan iborat (21.4-rasmda bu to‘g‘ri ta’sir 
ko‘rsatuvchi bosim rostlagichi RS(3), temperaturani o‘lchash asbobi T1 (5), NL1, 
NL2, NLZ signal lampalari, KM1 magnitli ishga tushirgich, SV1 va SV2 
boshqarish knopkalalari). 
SHchit va pultlardan tashqariga o‘rnatiladigan hamda bevosita texnologik 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

623 
qurilmalar va kommunikasiyalar bilan bog‘liq bo‘lmagan asboblar va 
avtomatlashtirish vositalari shartli ravishda to‘g‘ri to‘rtburchak ichida «joyida 
o‘rnatilgan asboblar» deb ko‘rsatiladi. Bu to‘g‘ri to‘rtburchak shchitlar va 
boshqarish pultlari to‘g‘ri to‘rtburchagi ustida tasvirlanadi. 
Texnologik sxemada I to‘plam mahsulotni qayta ishlashga uzatishdagi 
notekisliklarni (har xilliklarni) yo‘qotish uchun mo‘ljallangan, II to‘plam esa 
to‘plovchi bo‘ladi. Avtomatlashtirish sxemasi undagi sathni ikki pozisiyali rostlash 
uchun mo‘ljallangan. (YUqori) sath 1 – 1 va (pastki) sath 1– 2 datchiklari 
mahsulotning to‘plagichga uzatilishini boshqaruvchi elektromagnit klapan 1 – 4 ga 
ta’sir qiluvchi pozision rostlovchi qurilma 1 – 3 ga signal beradi. Nasos IV ishlov 
berish uchun uzatiladigan mahsulotning temperaturasini barqarorlashtirish 
vazifasini ART ta’minlaydi, unga 2 – 1 datchik, ko‘rsatuvchi va rostlovchi asbob 2 
– 2, ijro etuvchi mexanizm 2 – 4 va rostlovchi organlar 2 – 5 kiradi, u issiqlik 
eltgichni III issiqlik almashtirgichga uzatilishini o‘zgartiradi. ARTda rostlovchi 
organning shchitda o‘rnatilgan masofadan turib boshqarish paneli 2 – 3 vositasida 
boshqarish ko‘zda tutilgan. 
Mahsulot sarfini barqarorlashtirish ARTda truboprovodda o‘rnatilgan datchik 4 
– 1 dan kelayotgan signal oraliq o‘zgartkich 4 – 2 orqali ko‘rsatuvchi, o‘ziyozar va 
rostlovchi 4 – 3 asbobga keladi. Qaralayotgan konturda sarflanish kattaligi 
rostlovchi klapan 4 – 6 ning ochiqlik darajasiga bog‘liq bo‘lgan oqimni drossellash 
darajasi bilan belglanadi. Ko‘pincha AS da rostlagichlarning tasviri yonida ular 
amalga oshiradigan rostlash qonunining shartli belgisi beriladi. 2 – 2 va 4 – 3 
rostlagichlar tomonidan PI-rostlash qonuni amalga oshiriladi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

624 
21.5- rasm.