Умумий психология

Т-чизма график органайзерлари
1)

Кузатиш методининг афзаллиги	Кузатиш методининг камчиликлари
Кузатиш орқали турли ташқи ифодалари, имо- ишоралари, сезгирлиги, хулқ-атвори, нутқ фаолияти кабилар ўрганилади. У’спирин ёшларнинг спорт фаолиятини кузатиш орқали уларнинг иродаси, ишчанлиги, ҳис-туйғусининг ўзгариш хусусиятлари, талабга интилиш, ўз ҳаракатини идора қила олиш юзасидан материалларни йиғиш мумкин.	Аммо ўта мураккаб ички кечинмалар, юксак ҳиссиётлар, тафаккур, мантиқий хотира ва ақл заковатни тадқиқ этишга бу методнинг имкони етмайди.

2)

Эксперимент методининг афзалликлари

Эксперимент методининг камчиликлари

Тажриба ёки эксперимент методи – ўз навбатида табиий ва лаборатория методларига ажратилади. Табиий методдан ходимларининг, ўқитувчилар, кексайган кишиларнинг психологик ўзгаришлари, ўзаро муносабатлари, иш қобилиятлари, мутахассисликка яроқлилиги муаммо-ларини ҳал қилиш жараёнида фойдаланиш назарда тутилади. Лаборатория (клиника) эксперименти методининг (1879 йили В.Вунт киритган) хусусияти, шундан иборатки жараёнларнинг (масалан идрок, диққат,хотира каби) қандай шароитда қачон юз беришини ўтирмасдан текширувчи киши (экспериментатор) жараёнларни махсус тарзда ишга солади. Ҳозирги вақтда бу метод болаларнинг ўсишини текширишда иккинчи сигналлар тизимлари ўртасидаги ўзаро муносабатларни текширишда кенг қўлланилмоқда. Лаборатория эксперименти методи энг аниқ метод сифатида психология фанининг тараққиёти учун катта аҳамиятга эга.

Лекин лабаротория эксперимент методининг ҳам маълум камчилиги мавжуд. Бу камчилик шундан иборатки, лаборатория шароитида ўтказилаётган текшириш ҳеч вақт маълум сунъийликдан холи бўлмайди. Текширилаётган одамга ҳеч нарса дейилмаса ҳам, бари бир лаборатория шароитининг ўзи текширилаётган одамнинг табиий психик ҳолатига таъсир қилади. Бинобарин, бу нарса ўз навбатида текшириш натижаларига салбий таъсир қилади. Ана шуни назарда тутиб лаборатория экспременти ёрдами билан қўлга киритилган натижаларни баъзан бошқа методлар ёрдами билан текшириб кўриш лозим бўлади. Лабаратория эксперименти методи махсус хона ва турли асбоблар билан боғлиқ бўлганлиги сабабли бу методдан айрим шароитларда фойдаланиш имконияти бўлмайди. Шунинг учун психология фанида лаборатория экспременти билан бир қаторда табиий экспремент методидан ҳам кенг фойдаланилади.

3)

Суҳбат методининг афзалликлари

Суҳбат методининг камчиликлари

Суҳбат методидан инсон психикасини ўрганишда фойдаланилди. Суҳбатнинг бош мақсади маълум бир вазият ёки муаммони ҳал қилиш жараёнида инсон психикасидаги ўзгаришларни ўрганишдир. Суҳбат орқали турли ёшдаги одамларнинг тафаккури, ақл-заковати, хулқ-атвори, қизиқиши, билим савияси, эътиқоди, дунёқараши, иродаси тўғрисидаги маълумотлар олинади.

Суҳбат методининг юқорида таъкидланган ижобий жиҳатлари билан бирга айрим заиф томонлари ҳам мавжуд. Такрорланган сўзлар, «ғализ» иборалар нутқнинг тезлиги, фикрнинг мавҳумлиги, зерикарлилиги, муваффақиятсизликка сабаб бўлади. Шунингдек, савол-жавобнинг бир хил шаклда эмаслиги синалувчида ўзига хос ишлаш услуби ошкораликнинг етишмаслиги, ийманиш, уялиш атрофлича маълумотлар олишни қийинлаштиради ва шу сабабли бошқа методларга мурожаат қилишга тўғри келади.

4)

Сўровнома методининг афзалликлари	Суровнома методининг камчиликлари
Сўровнома методи - психологияда кенг қўлланиладиган методлардан биридир.Унинг Ёрдамида турли ёшдаги одамларнинг психологик хусусиятлари нарса ва ҳодисаларга муносабатлари ўрганилади..	Сўровнома қатъий стандартлаштирилган бўлса, қатнашчи қарашларидаги фарқлар сунъий тарзда йўқ қилиниши мумкин. Жавоблар қатнашчининг ҳақиқий фикри бўлмай қолади.

5)

Социометрия методининг афзалликлари	Социометрия методининг камчиликлари
Социометрик метод. Бу метод кичик гуруҳ аъзолари ўртасидаги бевосита эмоционал муносабатларни ўрганиш ва уларнинг даражасини ўлчашда қўлланилади.	Асосий камчилик шундан иборатки, социометрия методи мавжуд муносабатлар структурасининг сабабларини аниқлаш имконини бермайди. Шунинг учун ҳам социометриядан олинган маълумотлар кузатиш, суҳбат, психолого –педагогик эксперимент натижалари билан тўлдирилиши лозим.

“Тушунчалар таҳлили ” органайзерини тўлдиринг

Нерв тизими	Мазмуни
Нейрон	Нерв хужайраси хисобланади. Хар бир нерв хужайраси яни нейрон ядроси бўлган жуда кўп тармокланган калта ўсимталар-дендритлар ва битта узун ўсимта-аксондан ташкил топган.
Эндокрин тизими	Эндокрин тизим ички секреция безларидан, яъни эндокрин аъзоларидан ташкил топган бўлиб, улар биологик фаол моддалар- гормонлар ишлаб чиқаради.
Инстинкт	Хайвоннинг табиий эҳтиёжларини қондириш учун қиладиган мураккаб туғма ҳаракатларидир.
Онг	Рsixikaning eng yuksak darajasi bo’lib u faqat insongagina xosdir. Ong ijtimoiy tarixiy sharoitda odam mehnat faoliyatining tarkib topishida til yordamida boshqa kishilar bilan doimiy munosabatda bo’lish natijasidir. Bu ma'noda ong mutafakkirlar ta’kidlab o’tganlaridek, ijtimoiy mahsulotdir.

Тушунчалар	Мазмуни
Онгсизлик	Онгсизлик – бу шундай психик жараёнлар ва ҳодисалар йиғиндисики, унда инсон ўз хатти-ҳаракатларига жавоб бермайди, англамайди. Бунга туш кўриш, баъзи патологик ҳодисалар, алахлаш, галлюцинация кабилар киради.
Синапс	Sinaps (qadimgi yunoncha: synapsis — ulanish, tutashish) — nerv hujayralari (neyronlar)ning oʻzaro va ijrochi organlar hujayralari bilan tutashgan joyi.
Синаптик оралиқ	Hujayralar oʻrtasidagi sinaptik aloqa nerv hujayralarining funksional birlashishida, qoʻzgʻalish va tormozlanish jarayonlarining yoʻnalishini, shuningdek, organizmning taʼsirlovchiga nisbatan boʻlgan reaksiyasini taʼminlashda muhim rol oʻynaydi.
Ирсият	Irsiyat — organizmning oʻz belgilari va xususiyatlarini kelgusi avlodlarga oʻtkazish, yaʼni organizmlarning oʻziga oʻxshash nasllarni bun-yod etish xossasi. Irsiyat tufayli avlodlararo moddiy va funksional izchillik taʼmin etiladi.

“Муаммо” органайзерини тўлдиринг

Муаммонинг тури	Муаммонинг келиб чиқиш сабаблари	Муаммони ечиш йўллари ва сизнинг ҳаракатингиз
Ҳайвонларнинг хатти-ҳаракатлари инстинктларга боғлиқми?	Instinktiv harakatlar, tug’ma va nasldan-naslga o’tadigan ongsiz harakatlardir. Ular hayvonlaming hayot uchun kurashish va muhitga eng muvaffaqiyatli uyg’unlashish jarayonida hosil qilingan holda irsiy yo’l bilan mustahkamlanib olgan, ongsiz harakatlardir. Bular aql bilan o’ylab bajariladigan oqilona harakatlar emas. Masalan, yangi tug’ilgan sichqon bolalarini cho'miltirib, mushuk oldiga olib kelinsa, u sichqonni o’z bolalaridek mehr bilan boqadi, emizadi, himoya qiladi, ammo uni sichqon bolasi ekanligini anglamaydi. O’rdak tuxumlari tovuqqa bostirilganda, u o’rdak tuxumining farqiga bormasdan, shu tuxumdan chiqqan o’rdak bolalarini boqadi, ular suvga tushib suzganlarida suv labida u yoq, bu yoqqa yurib ularning tovuq jo’jalari emasligini anglamaydi.	Хайвонларнинг инстинктлари чекланган булади. Инстинктив ҳаракатлар муайян шарт-шароитларга қатъий боғлиқ бўлади. Инстинктив ҳаракатлар ундан стандарт шарт шароитлар ўзгариши биланоқ ўзининг мақсадга мувофиқлигини йўқотади. Шундай қилиб, ҳатти-ҳаракатларнинг инстинктив шақллари фақат доимий шароитлардагина мақсадга мувофикдир.