Умумий психология

ФСМУ технологияси

Савол	Юксак нерв тизимига эга бўлган ҳайвонлар инсонларга хос ҳаракатларни бажарадилар буни қандай изоҳлаш мумкин?
Ф-фикрингизни баён этинг	Ҳайвонлар интеллектуал ҳатти-ҳаракатлари. Айрим нарсалар ўртасидаги мураккаб муносабатларнинг акс эттирилиши интеллектуал ҳатти-ҳаракатлар негизини ташкил этади. Юксак тараққий этган ҳайвонлар, нарсалар ўртасидаги муносабатларни пайқаш қобилиятига ва мазкур вазиятнинг натижасини олдиндан билиш, яъни ўша нарса агар у ҳаракат қилаётган бўлса, қаерда пайдо бўлишини ҳисобга олиш қобилиятига эгадир. Бундай ҳатти - ҳаракатни энди ақлий (интеллектуал) ҳатти-ҳаракат деб айта оламиз.
С-Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг	Маймунлар интеллекти (ақли) улар бажарадиган вазифаларнинг фақат мураккаблиги билан эмас балки улар фаолиятининг йўналтирилганлиги билан ҳам белгиланади.
М-кўрсатилган сабабингизни исботловчи далил келтиринг	Маймун овқат излаётиб, меваларнинг истеъмол қилиш мумкин бўлганларини истеъмол қилиб бўлмайдиганлари ва заҳарлиларидан бехато ажратади. Лекин кўп ҳолларда инстинктив ҳаракат устунлик қилади.
У- фикрингизни умумлаштиринг	Маймунларнинг интеллектуал ҳаракатлари тахминий ҳаракатлар жараёнида конкрет амалий тафаккур шақлида юз беради. Юксак тараққий этган маймунлардаги ҳатти-ҳаракатларнинг ўзига хос хусусияти уларнинг тақлидчанлигидадир. Ҳайвон қаторасига бир неча бор муваффақиятсизликка дуч келгандан кейингина масалани ҳал қилишнинг юксакроқ даражадаги усулига, яъни интеллект (ақл-идрок) билан иш кўриш усулига мурожаат қилади. Интеллектуал ҳатти-ҳаракат ҳайвонларнинг кўпинча яширин имконияти сифатида қолиб кетади.

Савол	Ҳайвонларни турли ҳаракатларни бажаришга ўргатиш мумкин. Сизнингча бунинг асосини нима ташкил қилади?
Ф-фикрингизни баён этинг	Ko’nikma - bu hayvonlarda shartli bog’lanishlar asosida yuzaga keluvchi va avtomatik ravishda sodir bo’luvchi harakatlardir, ya'ni biror faoliyatni takrorlanib turishi natijasida asta-sekin hosil qilingan xatti-harakatlardir. Nerv tizimining rivojlanishi jihatidan hayvon qanchalik yuqori o’rinni egalasa, u o’zida shunchalik murakkab ko’nikmalarim hosil qila oladi. instinktlarga qaraganda, ko’nikma xatti-harakatlaming ancha o’zgaruvchan shakli hisoblanadi. Hayvonlaming ko’nikmalari, ota-onalaridan '’o’rganish" yo’li bilan ham hosil bo’ladi. Masalan, bo’rilar bolalarini ovga o’rgatadilar , qari bo’ri qilgan harakatni yosh bo’ri takrorlaydi, bu taqlid qilish instinktiga asoslangan, xatti- harakatlar ko’nikmasidir. Uy hayvonlarini odam 'o’rgatganda" ular ko’p ko’nikmalar hosil qiladi. Shuningdek, sirkda o’rgatilgan hayvonlar xilma-xil juda murakkab ko’nikmalami namoyon etadilar. Ma’lumki, hayvonda odam tomonidan ko’nikmalar hosil qilinishi o’rgatish yoki dressirovka deyiladi.
С-Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг	Mashhur hayvon o’rgatuvchi V.Durovning ta’kidlashicha, ma'lum narsaga o’rgatishda hayvonlar kerakli harakatni bajargan paytda ularga ovqat berib, rag’batlantirgan, shu yo’sinda murakkab ishlarni bajarishga o’rgatgan.
М-кўрсатилган сабабингизни исботловчи далил келтиринг	Masalan, ayiqlarni velosipedda yurishga yoki samovami stolga qo’yishga, fillami o’yin tushishga va shu kabi murakkab xilma-xil ko’nikmalarga o’rgatgan. Hosil bo’lgan ko’nikmalar hatto ayrim instinktlami to'xtatib qo’ya oladi. Jumladan, baliqlarda shartli bog’lanishlar ancha tez hosil bo’ladi. Shartli bog’lanishlaming hosil bo’lishi uchun yorug’lik, rang, narsaning shakli, shuningdek, tovush va ta’m belgilari signal bo’lib xizmat qilishi mumkin. Lekin bu bog’lanishlar tez o’zgarmaydigan bo’ladi.
У- фикрингизни умумлаштиринг	Shunday qilib, ko’nikmalar bir-biridan muhim jihatidan farq qilishi mumkin bir holatda ko’nikmalar o’zlarining avtomatizmlarga ko’ra instinktlarga yaqinlashsalar, boshqa bir holatda intellektual harakatlarga yaqinlashadilar.