Umum va tib psix p65

M elanxolik
sentizivligi yuksak, tortinchoq, g‘ayratsiz, 
arazchan, xafaxon bo‘ladi. U jimgina yig‘laydi, kam kuladi, 
qat’iyligi va mustaqilligi zaif, tez toladi, ortiqcha ishchan emas. 
Diqqati barqaror, his-tuyg‘usi sust o ‘zgaruvchan, rigid va 
intravertlashgan.
Psixologik m a’lumotlarda e’tirof etilishicha, irsiyat va 
turmush sharoitlari temperament tiplari o‘rtasidagi tafovutlar- 
ning sababchisi ekan. Shuning uchun irsiy fiziologik xususiyat­
lari bir xil va bitta tuxumdan yaralgan (gomozigot) egizak- 
larning temperament xususiyatlarini ikkita tuxumdan vujudga 
kelgan (geterozigot) egizaklarning temperament xususiyatlari 
bilan qiyoslansa, bu omil tasdiqlanishi m um kin ekan. 
Ma’lumotlarga qaraganda, geterozigot egizaklardan farqli o‘la- 
roq, gomozigot egizaklar temperament xususiyatlari shun­
chalik o‘xshar ekanki, hatto ular irsiyat yo‘li bilan berilish 
o millarini 85 % tasdiqlash imkoniyatiga ega ekan. Tarbiyaviy 
muhit turlicha bo‘lishiga qaramay, o‘xshashlik saqlanib qolishi 
tajribalarda ko‘p marta tekshirilgan bo‘lsa-da, lekin tempera­
mentning ayrim xususiyatlari o‘zgarishi to‘g‘risidagi ma’lumot­
lar inkor etilmaydi, unga favqulodda tashqi hamda ichki 
sharoitlar keskin ta ’sir o ‘tkazadi (masalan, tog‘ sharoiti, 
xavf-xatar mavjudligi va hokazo).
Shuni ta’kidlash o‘rinliki, olimlar fikricha, temperamentni 
faoliyat talablariga moslashtirish (muvofiqlashtirish) imkoniyati 
mavjud ekan. Chunki har qanday faoliyat psixik jarayonlari 
dinamikasiga muayyan talablar tizimini qo‘yadi. Xususan:
• kasb-hunarlarning insonlar temperamentiga mos turini 
tanlash kerak, chunki ularning psixik xususiyatlariga mutanosib 
kasbni tanlash professional tanlash deyiladi;
• shaxslarning individual xususiyatlarini hisobga olish joiz;
• temperamentga xos kamchiliklarni (salbiy illatlarni) bar- 
taraf etish lozim;
• insonlarda individual uslubni shakllantirish zarur. Chunki 
shaxsning faoliyatiga ongli, faol va ijodiy munosabatda bo‘lishi 
muvaffaqiyatlar garovidir.