Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Tapsırma 1.5.
1. Siz qaysı baqsı-jırawlardı bilesiz?
2. Respublikamızdıń qaysı aymaqlarında baqsı-jırawshılıq rawajlanǵan? 
3. Tekstten ayqınlawıshlardı tabıń. 
?
!
Gazeta-jurnal, kórkem ádebiyat, mákeme hám t.b. menshikli 
atları ayqınlawısh mánisinde qollanılǵanda ayqınlawısh mánisindegi 
atlıqlar bas háripten baslanıp, tırnaqshaǵa alınıp jazıladı. Mısalı: 
«Erkin 
Qaraqalpaqstan»
gazetası,
«Ámiwdárya»
jurnalı, 
«Qoblan» 
dástanı, 
«Nókis»
miymanxanası hám t.b. 
Eger ayqınlawıshlar adam atlarınan bolıp kelse, tırnaqshaǵa alınbaydı. 
Bunday jaǵdayda adam atınan keyin 
atındaǵı
sózi qollanıladı. Mısalı: 
Berdaq atındaǵı 
mektep, 
Ájiniyaz atındaǵı
pedinstitut, 
Ernazar alakóz
 
gúzar
ı hám t.b. 
Tapsırma 1.6. 
Tómendegi tekstten anıqlawıshlardı tabıń. Olardıń 
qaysı sóz shaqabınan jasalǵanlıǵın aytıń. Ayqınlawıshlardıń astın 
sızıń. 
Qaraqalpaq jırawshılıǵınıń negizi, ańız-áńgimelerge qaraǵanda, Qorqıt atadan 
baslanadı. Onnan beri de bizge jetip kelgen isimler – Soppaslı Sıpıra jıraw, Jiyen jıraw, 
Ógiz jıraw (Xojambergen), Qurbanbay jıraw, Qıyas jıraw, Shamurat jıraw, Jumabay jıraw, 
Jaqsılıq jıraw hám basqalar bolıp dawamlanıp, izi búgingi jaslarǵa ulasıp ketedi. 
Qobız benen jırlaw qazaq xalqında da bar. Olardı «jırshı» dep ataydı. Lekin, olar 
dástan jırlamaydı, jónekey qosıq ta aytpaydı. Bul jırshılar ruwxıy qástelikke shalınǵan 
hám basqa da soǵan uqsas nawqaslarǵa árwaq shaqırıp, terme aytadı. Yaǵnıy, bizińshe 
aytqanda, olardı porqan dewge boladı. 
Baqsılar shejiresi bolsa, bizde Aqımbet baqsıdan baslanadı. Bálkim, onnan burın 
da neshshe dúrkin baqsılar ótken shıǵar, házirshe atı xalqımızǵa keńnen tanıs bolǵan 

---

184
baqsılardıń ustazı bolǵan Aqımbet baqsı. Aqımbetten Muwsa baqsı, Súyew baqsılar 
jol úyrengen. Súyew baqsınıń jolı Muwsa baqsıǵa qaraǵanda sál ózgeshelew. Ol ózi 
Taqıyatas átirapında jasaǵan túrkmenlerdiń shawdır ruwınan bolǵanlıqtan, Xorezm 
hám Tashawız, Góne Úrgenish átirapında baqsıshılıq etken. Atqarǵan qosıqların da 
sol jerdegi jergilikli xalıqtıń tiline, nama ırǵaǵına beyimlestirip jibergen. Sonlıqtan ol 
atqarǵan namalar «Súyew jolı» dep ataladı. 
Endi Súyewdiń ıras atına kelsek. Baqsı Kárimbay Tınıbaevtıń ustazlarınan 
esitiwi boyınsha, onıń ıras atı Sultaniyaz bolǵan. Súyew bolıp atalıwı, qosıqtı bir neshe 
saz ásbaplarınıń súyemellewinde, yaǵnıy girjek, balaman hám dáptiń qatnasıwında 
aytıwına qarap, «Súyew baqsı» atalıp ketken. 
Súyew jolın jetik meńgergen baqsı Japaq Shamuratov. Ol baqsıshılıq penen birge 
kompozitorlıq talantı da bolǵanlıqtan, namalardı qayta jetildirgen, oǵan názik ırǵaqlar 
qosıp, bayıtqan.
 
(M.Nızanov)