Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Tapsırma 2.7. 
Tómendegi tekstte qızıl menen berilgen tirkewishlerdiń 
qaysı seplikti basqarıp, qanday máni ańlatıp turǵanın hám olardıń 
birgelikte qaysı gáp aǵzası xızmetinde kelgenligin aytıń. 
!
!
!

---

58
Kókpar –«Ílaq oyını» qaydan kelip shıqqan?
Qaraqalpaq xalqı áyyemgi dáwirlerden 
baslap
, attı tek kólik retinde 
paydalanıp qoymastan, júrmel-shapqır jılqılar járdeminde hár túrli at sport 
jarısların ótkeriwdi úrdiske aylandırǵan. 
Kókpar – ılaq oyını tek qaraqalpaq xalqı 
arasında 
emes, túrkiy tilles 
xanalaslar 
arasında
da keń tarqalǵan. Erte zamanlarda sharwalardıń dúzde júrgen 
mallarına qasqır shawıp kún bermegen. Bir saparı bir topar shabandoz jigitler 
qasqırdı bir-biri 
menen
at ústinde tartısıp oynap, sonnan kókpar oyını payda 
bolǵan eken deydi. Sońınan qasqırdıń ornına eshki, ılaq yamasa ógizdiń ishek-
qarnın alıp taslap, tulıptı kókpar 
sıpatında
paydalanıp, shabandozlardıń 
aldına
taslanatuǵın bolǵan.
Shabandoz ılaqtı shaqqanlıq 
penen
búrip alıp, taqımınan basıp heshkimge 
bermey belgilengen orınǵa – qurǵa ákelip taslawı shárt. Sonday-aq, shabandozlar 
arasında qolıń 
menen
tartsań, hadal esaplanǵan, al attan, adamnan uslaw, asılıw 
qadaǵan etilgen. Haqıyqıy shabandozlar atqa qızıqqanı sonshelli, attıń er-turmanın 
da júdá sánli etip bezegen. Olar aq baslı er, ala qayıs, júwen, tebingi, qamshı, 
qos bay, qınap – qusaǵan at mingende zárúr nárselerdi de kóz qarashıǵınday 
qásterlegen.
(B.Seytaev)
!
Ańlatıw: menen (benen, penen) 
kómekshi sózi tirkewishlik 
xızmeti menen qatar, birgelkili mánili eki sózdiń arasın baylanıstırıp, 
dánekerlik xızmette de qollanıladı. Mısalı: 
Jańa qonıs bolıp atırǵan 
salıkeshler menen sharwalardıń balaları oqıytuǵın mektep Asqardikinen 
táwir-aq alıs edi. (I.Q.) 
Bul gápte