Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Tapsırma 2.5. 
1. Xan ne ushın Ernazarǵa biylik shapanın berdi?
2. Biylik shapanı qanday kóriniste edi?
3. «Alakóz» ataǵı Ernazarǵa qalayınsha berilgen eken?
Tapsırma 2.6. 
Tómendegi sózlerdiń mánisine itibar beriń hám este 
saqlań. 
Qur
at. 1. Kópshiliktiń bir orınǵa jıynalıp, aynala-dógerek bolıp turıwı, 
uylıǵısıwı. 2. Úydiń keregeleri menen uwıqların hám úziktiń ishki jaǵın baylaytuǵın 
eni úsh elidey etip júnnen yamasa paxta jibinen toqılǵan jalpaq baw.
?

---

57
Tásil
at. 1. Belgili bir isti islew, onı bárjay keltiriw ushın qollanılatuǵın 
usıl, ádis, hiyle. Sheberlik qıl, shekpenińe tiygizbe, Tiygizbestiń tásili bar, jóni bar 
(K.Irmanov). 2. Awıs. Quwlıq, shaqqanlıq.
Tolayım
r. – 
Jalpı, tegis, bári.
Qalanıń bir kóshesin tolayım ákelip qondırǵan 
sıyaqlı (T.Qayıpbergenov).
Ímırt
at. – Ińir, gewgim. Ímırt jabılıw – kún batıp qarańǵı gewgim túsiw. 
Ímırt jabılǵannan keyin dalada bireń-sarań adamlar da úylerine kirdi (K.Sultanov).
Sáske
at – Azanda kúnniń biraz kóterilgen waqtı. Tursam sáske bolıp 
qalǵan eken (J.Aymurzaev). 
Móreli
kel. – Móre basılǵan, móre menen bezelgen shapan. (Móre – hár 
qıylı ósimlik boyawları menen bezelgen belgi) (túsindirme sózlikten)
!
Tirkewishler 
ózi dizbeklesetuǵın atlıq yamasa atlıq mánisindegi 
sózden keyin kelip, olardıń sepleniwin talap etedi hám sol sózlerdi basqa 
bir mánili sózler menen basqarıwshı baylanısqa túsirip, basqarıwshı hám 
basqarılıwshı sózlerdiń arasında hár túrli 
zatlıq, waqıtlıq, orınlıq, sınlıq, 
sebeplik, maqsetlik, salıstırıwshılıq
hám t.b. mánilerdi bildiredi. 
Tirkewishler dizbeklesip kelgen sózi menen birge bir sorawǵa 
juwap beredi hám sol sóz benen birge bir gáp aǵzasınıń xızmetin atqaradı. 
Tirkewishler dizbeklesetuǵın sózinen bólek jazıladı. Mısalı: 
1. Qoylar 
ushın
 ot-shóp jıynadı
. (bul gápte tirkewish ataw sepligindegi sóz benen 
dizbeklesken, sol sóz benen birgelikte zatlıq mánini ańlatıp, tolıqlawısh 
wazıypasın atqarıp kelgen)
2. Biraz otırǵannan 
soń
hal-jaǵday sorastı
. 
(bul gápte tirkewish shıǵıs sepligindegi sóz benen dizbeklesken, sol sóz 
benen birgelikte waqıtlıq mánini ańlatıp, pısıqlawısh wazıypasın atqarıp 
kelgen)
Tirkewishler kóbinese ataw, barıs, shıǵıs, geyde júdá siyrek 
tabıs seplik jalǵawlı atawısh hám atawıshlıq xızmettegi sózler menen 
qollanıladı.