Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Tapsırma 1.5. 
Sorawlarǵa joqarıdaǵı tekst tiykarında juwap beriń. 
1. Gúresti ne ushın milliy sport túrine kirgizemiz?
2. Gúreske túsiw neshinshi ásirlerde dástúr sıpatında qollanılǵan?
3. Qaraqalpaqstanlı palwanlar neshinshi jıllardan baslap jeńimpaz sıpatında 
kórine baslaǵan?
4. Qaraqalpaqstanlı palwanlardan kimlerdi bilip aldıńız?
Tapsırma 1.6. 
Tómendegi tekstti oqıń. Ondaǵı qızıl menen berilgen 
sózlerdiń mánisin bilip alıń. Sol sózlerdiń mánilerin yadtan aytıp 
beriń.
Shabandozlardıń aytıwınsha at tuqımı bir jasqa shıqqansha 
«qulın», 
birden 
eki jasqa shekemgi aralıqta 
«qırıqpa»
dep ataladı. Eki jastan baslap úsh jasqa 
shekem 
«ǵunan»
boladı. Keyin tórt jasında 
«dónen»
ge aylanadı. Beske tolǵanda 
?

---

54
«besli»
dep atalıp, altı jasında 
at
boladı. Eger de jılqını úsh jıldan az baqsań, jiligi 
tolmaydı.
Eki jasqa shekem, «qırıqpa» waqtında bos qoyıp, ǵunan waǵında miniske 
sazlap bas úyretedi. Sonnan baslap jem berip, besin toltırıp altıǵa qaraǵanda
jemlep baǵadı. 
Mırzan shabandoz shákirtlerine tek at shabıwdı úyretip qoymastan, báygide 
atlardı jemlep hám demlep, seyislewdi de qatań úyretken.
Onıń aytıwınsha, shapqır atlarǵa shiginniń dáni tazalap berilse, júdá sińimli 
hám juǵımlı boladı eken, at tez semirer eken. Lekin bergen jem attıń ayaǵına 
túspewi ushın shigindi kelige túyip, qabıǵınan tazalaw kerek. Sonıń menen birge, 
atqa 
gúlte jońıshqanı
maydalap jegizip, izinen júweri bergen maqul. Nabada attıń 
ayaǵına jara tússe, porsıqtıń terisin baylaw kerek eken. Mırzan shabandoz jáne: 
«Jaqsı taylardı anasınan ayırma, sonda jiligi tolı boladı. Jaz aylarında shapqır attı 
kún túspeytuǵın qarańǵı 
seyisxanada
baǵıw kerek. At degen aqıllı haywan, ol seniń 
ózin jaqsı kóretuǵınıńdı sezedi. Sol ushın basına qamshı menen urıwshı bolma. 
Alısqa shawıp kelgen attı jabıwlap suwıt. Teri basılǵan soń, suw ishkizip, jem ber. 
Eger at jaqın jerge shapqan bolsa, taǵı shawıp terin al» – dep pándiw-násiyat etken.
Ol qulındı jetpis kún dawamında júweri menen azıqlandırıp, baqqıdan 
shıǵaradı.
Tulpar shapqan Mırzan shabandozdıń ózi de tegin adam bolmaǵan. Ol 
gúzde qırman alǵanda 
«Qazaqı qap»
tı toltırıp dán arqalaydı eken. «Qazaqı qap»qa 
270 kilogramm dán ketedi eken.
 (B.Seytaev)