Улуғмуродов н. Х

 
7.Tipik kirish signallari.
Elementlarning dinamik xususiyatlarini tekshirish uchun differensial tenglamani echish yoki 
qandaydir qo‟shimcha usullar yordamida uning echimini
topish kerak bo‟ladi. Buning uchun kirish kattaligi 
x(t)
vaqtga bog‟liq bo‟lishi kerak. 
Sistema va elementlardan sodir bo‟ladigan jarayonlarni tekshirishda quyidagi tipik signallar 
qabul qilingan. 
1.
Pog‟onali funksiya (signal). Bu funksiya 
t=0 
bo‟lganda birdan sakrab ma‟lum 
A=sonst
qiymatga ega bo‟ladi va 
t≥0
bo‟lganda o‟zgarmaydi (10-rasm) ya‟ni x(t)
х
(t) 
у
(t) 
звено
9 – расм
х(
t)-
кириш сигнал 
y(t)-
кириш сигнали таъсирида бўлган 
сигнал 
а
10 – расм

---

124 
 
 
 
 
0x(t)=(A 1(t) t≥0 bo’lganda t<0.
Pog‟onali funksiya 
x(t)=A1(t)
ko‟rinishida belgilanadi.
1(t)
funksiyani birlik pog‟onali funksiya deyiladi. Elektr va elektromexanik qurilmalar uchun 
bunday signal element kirishiga o‟zgarmas kuchlanish ulashini bildiradi.
Pog‟onali ta‟sir natijasida yangi muvozanat holatiga o‟tish jarayoni 
x(t)=A 1(t)
differensial 
tenglamaning echimi orqali ifodalanadi. Element yoki sistemaning pog‟onali ta‟sirga bo‟lgan 
reaksiyasiga o‟tkinchi jarayon deyiladi va
 h(t) 
bilan belgilanadi. 
L(A 1(t) )=A 1/P
pog‟onali 
funksiyaning Laplas bo‟yicha tasviri. 
2.Impulsli funksiya. 
Bu funksiya 
x(t)=FS(t)
orqali belgilanadi. Bunda 
A=const 
o‟zgarmas miqdor. 
σ(t)-∞ 
katta amplituda 
va ∞ kichik davomiylikka ega bo‟lgan impuls bo‟lib, uni 
birlik impuls
deyiladi. 
σ(t)=0; t<>0 
∞; t=0 
 
u(t)
funksiyadan olingan integral birga teng bo‟lgani uchun praktikada 
u(t)
impulsni yuzasi 
birga teng bo‟lgan to‟g‟ri to‟rtburchakli impuls bilan almashtiriladi. 

 S(i)dt=1 
Element yoki sistemaning 
u(t)
funksiyasiga bo‟lgan reaksiyasini impulsli 
o’tkinchi funksiya
(vazn funksiyasi) deyiladi va 

(t)
bilan belgilanadi. 
L

u(t)

=1- u(t)
funksiyaning Laplas bo‟yicha tasviri. 
O‟tish funksiyasi va impulsli o‟tish funksiyasini sistema yoki elementning vaqt 
xarakteristikalari deyiladi. 
3.Sinusoidal (garmonik) funksiya. 
Bu funksiya haqiqiy yoki kompleks formada berilishi mumkin. Haqiqiy forma ko‟rinishida bu 
funksiya sinusoidal yoki kosinusoidal ko‟rinishda beriladi. 
x(t)=A Sin (

t+

k
); 
 
x(t)=A Cos (

t+

k
). 
Bunda: 

=2

/T-X(t)
–tebranishlarning aylanma chastotasi, 
T-
tebranishlar davri . 
X(t)
-funksiyaning boshlang‟ich fazasi 

k
ixtiyoriy bo‟lishi mumkin.(CHunonchi 

k
=0
) Chiziqli 
stasionar sistemalar uchun 
X(t)
funksiyasining amplitudasi 
A
k
=1
deb olinadi. ABS larni tekshirishda 
garmonik funksiyani komleks formada berilishi anchagina qulaydir.
t
δ
(t) 
11 – 
расм

---

125 
X(t)=A
k
e
j(

t+

)
=A
k
(

)[cos [

t+

k 
(

)]+j sin[

t+

k 
(

)] 
Kirishda 
X(t)=A
k
(ω)e
j(

t+

(ω))
signali ta‟sirida chiziqli stasionar sistemalarning chiqishidagi 
majburiy tebranishlari xam bir xil chastotali, lekin amplituda va fazasi kirish signalining amplituda va 
fazasidan farqli bo‟lgan garmonik qonun bo‟yicha o‟zgaradi.
Zveno yoki sistemaning garmonik funksiyaga (signalga) bo‟lgan reaksiyasiga 
chatotali 
xarakteristika
deyiladi. 
L

e 
iωt

=(1/(P-j ω))-x(t)=e
jωt
funksiyaning Laplas tasviri.
X(t)=Ak
(ω)
 e
j|ωt+φk(ω)|
y(t)=Ar
 ( ω)
-e
j( ω+φr(ω)